Λιμνοθάλασσες Τούζλα: δελφίνια, πουλιά και εθελοντές

Το 1995, το σύστημα των εκβολών συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των υγροτόπων διεθνούς σημασίας. Ωστόσο, αυτή η περιοχή απέκτησε τον τίτλο ενός πάρκου μόνο το 2010.

Αυτό το τμήμα της περιοχής της Οδησσού εξομοιώνει όλη την ποικιλία της χλωρίδας και πανίδας της Μαύρης Θάλασσας. Στο πάρκο μπορείτε να δείτε περίπου 300 είδη πουλιών, περίπου 60 είδη ψαριών που ζουν στα τοπικά ύδατα και 37 είδη πανίδας.

Για μερικά πτηνά, οι εκβολές είναι ένας σταθμός στο δρόμο προς την Ασία και την Αφρική, κάποια φωλιάζουν εδώ και ξεχειμωνιάζουν στις εκβολές.

Τα περισσότερα από αυτά παρατίθενται στο Κόκκινο Βιβλίο της Ουκρανίας και στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Διατήρησης Πουλιών. Πυγάνι, ασπρομετωπόχηνα, αγριόκυκνος, τουρλίδα, καλαμοκανάς, αβοκέτα, χαμωτίδα και πολλά άλλα είδη που βρίσκονται στα πρόθυρα της εξαφάνισης.

Ο Ιβάν

Ο Ιβάν Ρούσεβ, πρώην διευθυντής του πάρκου, φροντίζει την προστατευόμενη περιοχή από το 2015, γνωρίζει απόλυτα και αγαπά κάθε εκατοστό αυτού του τόπου:

— Έχουμε πολλές ποικιλίες του ερωδιού: μεγάλο, μικρό, λευκό, κίτρινο, νυχτερινά, γκρι, κοκκινωπές χροιές, ταύρους. Έχουμε πέντε τύπους μουγίλος. Μουγίλος είναι εκατομμύρια ψάρια που μεταναστεύουν από τη βουλγαρική, τουρκική Μαύρη Θάλασσα σε μας. Και όταν μαζεύονται σε μεγάλα κοπάδια – είναι ένα αξεπέραστο φαινόμενο. Τους έβλεπα μικρούς όταν ήρθαν στο λιμάνι μας και μεγάλες όταν έφευγαν από ΄δώ. Βγαίνουν χιλιάδες: ομαδοποιούνται στο κανάλι και δεν υπάρχει ορατό νερό μεταξύ τους. Ο στόχος μου είναι να διατηρήσω αυτά τα είδη.

Ο Ιβάν ιδιαίτερα τρυφερά αναφέρεται σε δελφίνια:

— Είναι πολύ οργανωμένα πλάσματα, πολύ έξυπνα, δεν μπορούν χωρίς ελευθερία, χωρίς τη Μαύρη Θάλασσα. Είναι μια μεγάλη τραγωδία για μένα να τα βλέπω μερικές φορές στα δελφινάρια. Ήρθα εδώ για να κάνουμε κάποιες προϋποθέσεις γι ‘αυτά. Έχουμε 42 χιλιόμετρα θαλάσσιων υδάτων, ώστε να αισθάνονται εκεί ασφάλεια. Για μένα, τα δελφίνια είναι το φαινόμενο νούμερο ένα. Ο φίλος μου ο καταδύτης μού ΄λεγε μια ιστορία για το πώς ξεγέννησε ένα θηλυκό δελφίνι που επλήγη από ψαράδες. Τραυματισμένο κολύμπησε προς την ακτή, σ΄ αυτόν, ώστε να το βοηθήσει να γεννήσει.

Ο Ιβάν πάντα ήξερε ότι ήθελε να γίνει οικολόγος. Παρά την επιθυμία των γονιών να τον δουν ως γιατρό, έγινε ο δόκτορας βιολογικών επιστημών:

— Η μητέρα έλεγε: Πού πας; Ποιός βιολόγος; Ο γιατρός πρέπει να είμαι! Τι γιατρός; Δεν μου αρέσει! Μου άρεσε πραγματικά το ψάρεμα με ένα καλάμι. Είχαμε μια τεχνητή λίμνη από το Δούναβη που υπήρχαν ψάρια. Το καλοκαίρι ξυπνούσα στις 03:00 το πρωί και πήγαινα σε αυτή τη λίμνη για να ψαρέψω. Όταν έπιανα τα ψάρια, είδα την ανατολή, είδα ένα φωτεινό τοπίο. Τότε άρχισα να σκέφτομαι: και τι είναι αυτό και πως λέγεται.

— Η δασκάλα μας είπε για τη φύση της Αφρικής, της Αυστραλίας και για τη δική μας – όχι. Έτσι άρχισα να το σκέφτομαι

Η γνώμη της μητέρας του Ιβάν, όπως λέει, έχει αλλάξει μετά από κάποιο συμβάν:

— Προσκλήθηκα να μιλήσω στην τηλεόραση ως ένας φοιτητής που αγαπά τη φύση. Ταραγμένος ήμουν, γιατί ήταν για πρώτη φορά και επειδή η μητέρα μπορεί να με βλέπει. Μίλησα για τα προβλήματα που υπάρχουν. Σχετικά με την ανάγκη προστασίας της φύσης. Η μαμά δεν είδε την αναφορά, της τα ΄πανε οι γείτονές της. Στη συνέχεια πετάχτηκα με ελικόπτερο για μια επιθεώρηση και προσγειώθηκα κοντά στο σπίτι. Όλα τα παιδιά μαζεύτηκαν γύρω από το ελικόπτερο. Στη συνέχεια έγραψα άρθρα στην εφημερίδα. Και ο κόσμος έλεγε: Κοίτα τι επάγγελμα ασκεί ο γιος σου. Δεν είναι γιατρός, αλλά είναι πραγματικός!

— Νόμιζα ότι θα βρισκόμουν σε αυτό το πάρκο κάπου ένα χρόνο, αλλά συνέβη ότι ήμουν εδώ και 3 χρόνια και δεν ξέρω πόσο άλλο θα παραμείνω, γιατί αισθάνομαι ότι με έχουν ανάγκη και αυτό το πάρκο και η ομάδα που δημιουργώ.

Τον Αύγουστο του 2017, αποσύρθηκε από διευθυντή, αλλά πολύ σύντομα, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, επέστρεψε. Το τέλος του 2017, ο Ιβάν κατάθεσε μια άλλη παραίτηση και οριστικά παρατήθηκε από την ηγετική θέση. Από τις αρχές του 2018, πλέον η διευθυντής του πάρκου είναι η οικολόγος Ειρήνα Βιχριστιούκ.

Λαθροκυνηγοί

Το πάρκο συνεχώς καταστρέφεται από λαθροθήρες και παράνομες οικοδομικές εργασίες. Σύμφωνα με τον Ιβάν Ρούσεβ, έχουν ήδη ανοιχθεί περισσότερα από 50 ποινικές εγκλίσεις, αλλά δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί καμία υπόθεση.

Οι τοπικές αρχές, λέει ο Ιβάν, δίνουν κτήματα στην περιοχή αναψυχής. Ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί η οριοθέτηση «Λιμνοθάλασσες της Τούζλας». Οι λαθροθήρες οργανώνουν ράλλυ στην προστατευόμενη περιοχή, καταστρέφουν τις πινακίδες πληροφοριών, επιτίθονταν στους εκπροσώπους της υπηρεσίας ασφαλείας του πάρκου, καίνε πολύτιμες περιοχές και λεηλατούν τα παρθένα εδάφη των παράκτιων ζωνών.

— Οι λαθροκυνηγοί μας καταγγείλουν στο υπουργείο επειδή «τους προστατεύει». Τους δίνουμε γραπτή απάντηση χωρίς να αγγίζεται το κύριο θέμα. Υπήρξαν περιπτώσεις κατά τις οποίες αξιωματούχοι του υπουργείου καλούσαν λαθροκυνηγούς και τους έλεγαν πώς να μας χειριστούν.

Οι λαθροθήρες κλείνουν τα σκασίματα και αλιεύουν τα ψάρια. Οι εργαζόμενοι του πάρκου μόνοι τους και με τη βοήθεια των εθελοντών ανοίγουν και πάλι τα σκασίματα.

Άπληστοι να ψαρεύουν, λέει ο Ιωάννης, είναι όλο και περισσότεροι:

— Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, περίπου 2.000 δίχτυα βρίσκονται τώρα σε αυτές τις εκβολές. Φυσικά, κάτοικοι της περιοχής έχουν το δικαίωμα να αλιεύουν και το υποστηρίζουμε. Αλλά υπάρχουν και οι λαθροκυνηγοί: φτιάχνουν παράνομα κανάλια, και πιάνουν το μεγαλύτερο μέρος του ψαριού. Μ΄ αυτό θα πολεμήσουμε.

Συχνές περιπτώσεις κατά τις οποίες οι εργαζόμενοι του πάρκου έρχονται να διακόψουν τα παράνομα δίκτυα και βγαίνουν συνοριοφύλακες:

— Οι λαθροκυνηγοί, σε συνδυασμό με τους συνοριοφύλακες, τους «στεγάζουν» Ερχόμαστε για να μαζέψουμε τα δίκτυα και οι συνοριοφύλακες έπρεπε να μας βοηθήσουν, επειδή έχουμε μια συμφωνία – ένα σχέδιο αλληλεπιδράσεων μεταξύ κρατικών οργανώσεων. Αντ ‘αυτού, άρχισαν να συντάσσουν ένα πρωτόκολλο στον επικεφαλής της δημόσιας υπηρεσίας του φρουρίου πάρκων και στον επιθεωρητή.
Οι φυσιοφύλακες συγκρούονται και με τους στρατιωτικούς. Η διοίκηση του πάρκου, σύμφωνα με τα καταστατικά της, φροντίζει για τη στέπα «Ταρούτινσκι». Πρόκειται για ένα τοπικό απόθεμα τοπικής σημασίας που δεν έχει τη δική του διοίκηση:

— Όταν το αποθετήριο δεν έχει ίδρυμα (μόνο τα εθνικά πάρκα έχουν το γραφείο διαχείρισης), γίνεται μια «νόστιμη» περιοχή. Υπάρχει ένα έγγραφο από το 1946 που αποτελεί δοκιμαστικό έδαφος για τον Σοβιετικό Στρατό. Αλλά δεν υπάρχει ενημερωμένη τεκμηρίωση σε αυτόν τον τοπίο. Εν τω μεταξύ, την στέπα άρχισαν να καταστρέφουν, την μετατρέπουν σε χωράφια για να κερδίσουν. Λένε: πρέπει να επωφεληθούμε για το στρατό, επειδή ο στρατός είναι φτωχός. Διδάξτε λοιπόν τους στρατιώτες εκεί και μην καταστρέφετε. Επειδή ως συνέπεια, χάνετε για πάντα η ευκαιρία αποκατάσταση της στέπας. Τώρα 10 χιλιάδες εκτάρια της στέπας στην περιοχή Ταρούτινο δεν έχουν καταστραφεί ακόμα. Αλλά μπορούμε να τα χάσουμε κι αυτά αν δεν υπάρχει πολιτική βούληση των υπουργείων άμυνας και οικολογίας.

Σάσικ

Το Σάσικ είναι η μεγαλύτερη από τις εκβολές στην δυτική ακτή της Μαύρης Θάλασσας.

— Σάσικ – σημαίνει δύσοσμος. Όταν υπήρχε εκβολή, με την διαδικασία αποσύνθεσης των οργανικών ενώσεων, ειδικά των φυκιών, σχηματίζεται ένα θεραπευτικό βάλτο. Προηγουμένως, οι ντόπιοι λουζόταν εδώ. Τώρα δεν θα βρείτε κανέναν να αναπαύεται στις ακτές των εκβολών. Επειδή είναι επικίνδυνο. Το νερό δεν είναι πια τόσο ποιοτικό.

Επί σοβιετικής εποχής, κοντά στο Σάσικ υπήρχε ένα σανατόριο θεραπευτήριο λάσπης. Δεν μπορούσε να φιλοξενήσει όλους, οπότε οι άνθρωποι σταματούσαν στον πλησιέστερο οικισμό – στην Μπορίσιβκα.

— Αυτό το χωριό είχε άνοδο λόγω του μεγάλου ποσού παραθεριστών. Θεραπευόταν μυοσκελετικό σύστημα, καρδιαγγειακές παθήσεις, παθήσεις του γαστρεντερικού σωλήνα, καθώς και γυναικολογικές παθήσεις.

Οικολογική καταστροφή στον τοπίο προκάλεσε το συγκρότημα διαχείρισης του νερού «Δούναβη-Δνείστερου-Δνύπρου». Στο πλαίσιο του έργου, το 1978, ανεγέρθηκε εδώ 14 χιλιόμετρα φράγματος από σκυρόδεμα, το οποίο χώρισε το Σάσικ από τη θάλασσα. Αυτό, σύμφωνα με τον Ιβάν, προκάλεσε μια σειρά προβλημάτων:

— Αφού μπλοκάρουν την ανταλλαγή νερού με τη Μαύρη Θάλασσα, έκαναν το Σάσικ ένα ενυδρείο στο οποίο το καλοκαίρι ανθίζουν κυανοβακτήρια, απελευθερώνοντας τοξικό αέριο. Και, στην πραγματικότητα, η περιοχή αυτή έγινε τέτοια που είναι αδύνατο να ζήσει κανείς το καλοκαίρι εξαιτίας του πολύ υψηλού επιπέδου κινδύνου στο υγειονομικό-επιδημιολογικό επίπεδο.

Λόγω της κατασκευής του φράγματος στα χωριά εξαφανίστηκε το νερό από τα αρτεσιανά φρεάτια, όπως και δύο ποτάμια που εκχυλίζονται στο Σάσικ — Σαράτα και το Κογίλνικ, και τα χωριά πλέον τακτικά πλημμυρίζουν.

— Η αιτία των προβλημάτων ήταν πράγματι ένα αυταρχικό κράτος, αλλά και η βάση των είναι η αμαρτία. Δηλαδή όταν ο άνθρωπος πιστεύει ότι είναι πιο συνετός από τη φύση. Όταν ο άνθρωπος πιστεύει πως μπορεί να διαχειριστεί φυσικές διαδικασίες. Αυτό ονομάζεται υπερηφάνεια. Η τραγωδία του Σάσικ είναι ένα ζωντανό παράδειγμα το πώς δεν μπορείτε να ζήσετε και να δράσετε σε αυτή τη γη.

Εθελοντές

Σύμφωνα με τον Ιβάν Ρούσεβ, η εθελοντική βοήθεια είναι ο σημαντικότερος πόρος μέσω του οποίου επιβιώνει το πάρκο.
Έτσι, με τη βοήθεια ενθουσιώδους από τη De Royal Society for the Protection of Birds, φάνηκαν να εμφανίζονται στο πάρκο κιάλια και τηλεσκόπια για την παρακολούθηση των πτηνών και την ανίχνευση των λαθροκυνηγών

Οι εθελοντές βοηθούν να καθαρίσουν τα κενά και να χτίσουν τα νησιά για τα πουλιά. Τα νησιά είναι απαραίτητα ώστε τα πουλιά να μπορούν να φτιάξουν φωλιές:

— Έχουμε πολύ νερό — 12 χιλιάδες εκτάρια, αλλά σχεδόν καθόλου νησιά. Μόνο η χερσόνησος, μέσω της οποίας περνούν τα θηρευτικά θηλαστικά εδάφους — αλεπούδες, ασβοί, τσακάλια, ρακούν. Καταστρέφουν τις φωλιές και μικρούς νεοσσούς. Και τώρα, όταν χτίζουμε ένα νησί, τα αρπακτικά ζώα δεν μπορούν να τα προσεγγίζουν. Σε αυτά τα νησιά τα πουλιά έχουν εγκαθίστανται αμέσως, έτσι τους δίνουμε την ευκαιρία να ξαναγεννηθούν. Τώρα έχουμε ήδη ένα μικρό ολοκληρωμένο πρόγραμμα: υπάρχουν 42 φωλιές από ένα πολύ σπάνιο είδος αβοκέτα που βρίσκεται στο Κόκκινο βίβλο της Ουκρανίας.

Του χρόνου, σχεδιάζουν να δημιουργήσουν νησιά για αργυροπελεκάνους. Τα νησιά θα κατασκευάζονται από αμπέλια, τα οποία θα παραδίδονται στον τόπο κατασκευής των φωλιών στην παράκτια ζώνη και από εκεί με σχεδίες θα οδηγηθούν σε ρηχά νερά. Εκεί τους δίνεται η σωστή μορφή:

— Τους γεμίζουμε με αμπέλι, συμπιέζουμε, στη συνέχεια, ανάλογα με το είδος των πτηνών που θέλουμε να προσελκύσουμε, θα εξαπλωθεί είτε με σανό, είτε κοχύλια, ή καλάμι. Τέτοιες δομές εξυπηρετούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα, επειδή το νερό είναι αλμυρό και τα αμπέλια δεν σαπίζουν εκεί. Και από το κάτω μέρος σχηματίζεται ένας άλλος οικισμός – για παράδειγμα, από ανεμώνη (ένα είδος κοραλλιογενών πολύποδων) και νύφες ιχθύς.

Οι εθελοντές συμμετέχουν επίσης στην οικοδόμηση οικολογικών βραχίονων, διάταξη των διαδρομών για τους τουρίστες, τη διαμόρφωση των χώρων στάθμευσης, δημοσκοπήσεις στους ταξιδιώτες και τουρίστες.

Κάποιοι βοηθούν όχι μόνο σωματικά, αλλά και νομικά προστατεύουν τα συμφέροντα του πάρκου:

— Υπάρχουν εθελοντές που ζουν στο Κίεβο και την Οδησσό. Επικοινωνούν με αξιωματούχους, φτιάχνουν ρεπορτάζ κι οργανώνουν πικετοφορίες, αν χρειαστεί.

— Συνεργαζόμαστε με πολλά σχολεία, με δασκάλους, με παιδιά που επισκέπτονται το πάρκο μας και μελετούν τα, πουλιά και τα φυτά. Στοχεύουμε σε αυτούς τους ανθρώπους. Αυτό είναι το μέλλον του πάρκου μας και της μεγάλης κοινότητας – περιφέρειας.

Ρίξτε μια ματιά επίσης στο πώς βιντεοσκοπήσαμε στο βίντεό μας βίντεο: