შვეიცარული ყველსახარში

ადგილობრივი რძე აქ მაღალხარისხიან ყველად გადაიქცევა, რომელიც შვეიცარული ალპების ათასწლიანი ტრადიციის მიხედვით მზადდება. როგორც საკუთარი საქმის ნამდვილი ენთუზიასტი, პეტრო არამარტო თვითონ აკონტროლებს სამუშაო პროცესებს, არამედ გამუდმებით მუშაობს მასზე, რათა ყველის წარმოება რაც შეიძლება მეტად ეკოლოგიური იყოს. ყველსახარშის გაჩენამ სამუდამოდ შეცვალა “სელიშჩეს”(დასახლების) ცხოვრება. ნიჟნიე სელიშჩე არის სოფელი, და არა საქალაქო ტიპის დასახლება, მიუხედავად ამისა, აქ ცოტა იყენებს პრეფიქს “ნიჟნიეს”, ყველს კი – რომელიც აქ ცოტა რაოდენობით იწარმოება, ჰქვია “სელისკი”. აქ ყოველი დილა იწყება იმით, რომ ხალხს ამ და გარშემო სოფლიდან ჩამოაქვთ საკუთარი რძე. ქილებით სავსე რძეს ხშირად ატანენ ველოსიპედიან ბავშვებს. მოსახლეობისთვის, ძროხის რძისგან გაკეთებული ყველი, შემოსავლის მეორე საშუალებად ჩამოყალიბდა, ყველსახარშმა კი ბიძგი მისცა სოფლის კულტურულ განვითარებას. აქედან არ უნდათ გამგზავრება, მათ აქვთ ნებართვა და განთლება, შეგიძლია დაკავდე საკუთარი საქმით და შთაგაგონოს იმ ადამიანების მაგალითებმა, რომლებმაც თავიანთი საქმე დიდი ხნის წინ დაიწყეს.

ყველაფერი დაიწყო გაერთიანებით, რომელსაც “ლონგო მაი” ეწოდა, რომელიც ტრანსკარპატიაში 89 წელს გაჩნდა. მაშინ ისინი ჩამოვიდნენ საფრანგეთიდან, გააფორმეს ხელშეკრულება უკრაინულ უნივერსიტეტთან და დაიწყეს ფრანგულენოვანი სტუდენტების წაყვანა სტაჟირებაზე ევროპაში. ლონგო მაი ცხოვრობენ გაერთიანებებით და მათ იზიდავდა პოსტკომუნისტური სახელმწიფოები. ათი წლის განმავლობაში იყვნენ დაკავებული სტაჟირებით, სტუდენტებს ჰქონდათ საშუალება, რომ გაეცნოთ საფრანგეთი, დაეხვეწათ ენა. ერთ–ერთი ჯგუფიდან იყო სტუდენტი ნიჟნი სელიშჩიდან, ივან პრიგარა, პეტროს ძმა. ის ეპატიჟებოდა უცხოელებს ნიჟნიე სელიშჩეში, ისინი რამდენჯერმე ჩამოდიოდნენ. ერთხელ საღამოთი მწვადის ჭამისას, გაიელვა აზრმა, შეეკრიბათ ახალგაზრდები და აეშენებინათ რაღაც ამ რეგიონის დეპრესიული სოფლისგან. 94 – ში სოფლიდან ხუთი ადამიანი გაემგზავრა საფრანგეთში, რათა ჩამოყალიბებულიყვნენ, თუ რისი აშენება შეიძლება სახლში, რათა გააკეთონ სოციალური პროექტი და ჩაერთოთ ადამიანთა მაქსიმალური რაოდენობა.

— როდესაც ლონგო მაიში პირველად მოვხვდი, უამრავი რამ იყო გასაკვირი: ფრანგების განსხვავებული კულტურა, ენა სუსტად ვიცოდი. ამჟამად ჩამოვდივარ საფრანგეთსა ან შვეიცარიაში, როგორც მათი მეგობარი: არის ხალხი, რომლებიც მიცნობენ, შემიძლია ვთხოვო დახმარება ან ვიცხოვრო მათთან. მაშინ მათმა ცხოვრების სტილმა გამაოგნა, ახლა საერთოდ არა – ვიცი ენა, მყავს მეგობრები. მაშინ ძალიან ცოტა ადამიანი მიდიოდა ევროპაში, განსაკუთრებით კი საფრანგეთში.

გაერთიანება “Longo Maї” 1973 წლის გასაფხულზე დაარსდა “სპარტაკუსისა” (ავსტრია) და “ჰიდრას” (შვეიცარია) გაერთიანებით. კოოპერატივის პირველი წევრები ერთად გადავიდნენ პროვანსის სოფელ ლიმანის ფერმაში.

გაერთიანებული ფერმერთა კოოპერატივის დიდი ნაწილი – საფრანგეთშია. უმეტესობა – ლიმანში, ფორკალკიესთან ახლოს. იქ ზრდიან ღორებს, ცხენებს, ცხვრებს, თხებსა და ქათმებს, ამოჰყავთ ყველი და ამზადბებნ პურს, მოჰყავთ ძველი სახის ხორბალი, ასევე ხილი და ბოსტნეული, რომლებსაც შემდეგ აკონსერვებენ. ასევე აქ არის ხის გადამამუშავებელი პატარა ქარხნანა. ტანსაცმილისა და გადასაფარებლების სამკერვალო და საკუთარი რადიო ZinZine. საფრანგეთის გარდა, არსებობს რამდენიმე ფერმერთა გაერთიანების კოოპერატივი ავსტრიაში, შვეიცარიაში, გერმანიაში, უკრაინასა და სხვადასხვა ქვეყანაში. ყველაზე შორს კი – კოსტა–რიკაში.

ტრანსკარპატიაში, თავის დროზე, გაერთიანება დაიყო ორ ნაწილად. ნიჟნი სელიშჩეში ოფიციალურად არის ლონგო მაის ორი გაერთიანება.

ყველაფერი სტაჟირებით იწყება

90–იანებში პეტრო ეძებდა სტაჟირებას ლონგო მაიში. პირველად ეს 95 წლის ზაფხულში, გრიუერის ახლობლად ალპებში იყო, ზღვის დონიდან 1400 მეტრის სიმაღლეზე. იქ 44 ძროხა იყო, საძოვარი, საწველი, ყველი შეშაზე იხარშებოდა. იმ მეურნეობას არ ჰქონდა ელექტროენერგია: იყო გენერატორი და სპილენძის ქურა ყველის ამოსაყვანად. ასეთ პირობებში პირველად პეტრომ თვენახევარი გაატარა.

— ყველაზე რთული იქ პატრონი იყო, რადგან მას ხისტი ხასიათი ჰქონდა. როგორც შვეიცარიის ფერმის მეპატრონემ, იცოდა 44–ივე ძროხის სახელი. ყველას ცნობდა 30–40 მეტრიდან. ყველა თავის ადგილზე უნდა დაგება. ღმერთს არ ექნა და აგრეოდა.

იმ ყველსახარშში იყო სხვა ტრადიციაც: ყოველ ჯერზე, როდესაც მუშები სამ გრიუერს აკეთებდნენ, თითოეული 40 კილოგრამს იწონიდა, იქამდე სანამ ყველს დაპრესავდნენ, ჩადიოდნენ სარდაფში, იღებდნენ თეთრ ღვინოს, დებდნენ ცივ წყალში, როდესაც ყველი ხვდებოდა პრესის ქვეშ, აუცილებლად ხსნიდნენ ბოთლს და სვამდნენ. ეს იყო იმისი სიმბოლო, რომ ყველი კარგი გამოვიდოდა. ასე ხდებოდა ყოველ დღე.

— ალპებში, ყველაზე მეტად, რძის შეგრძნება ვისწავლე. ჩემთვის, როგორც ყველის მხარშველისთვის, ეს ძალიან დიდი გამოცდილება იყო.

96–98 წწ. – ში პეტრო უკვე სერიოზულ საწაროებში იყო სტაჟირებაზე, მაგრამ, მისი სიტყვებიდან გამომდინარე, საუკეთესო მაინც ალპებში იყო. მეორეჯერ ის უკვე სოფელ ბელელაიში მუშაობდა. ეს არის პატარა სოფელი სადაც მხოლოდ ათი სახლი დგას, თავისი რესტორნით, ფოსტის განყოფილებით, რომელიც კვირაში რამდენიმე დღე მუშაობს, სწორედ ასეთ მაღლობზე მუშობდა ყველსახარში, სადაც 12 ტონა რძეს გადაამუშავებდნენ, რომელიც მთელი სოფლიდან ჩამოჰქონდათ. პეტრო იქ სარდაფში მუშაობდა, წარმოებაზე. შემდეგ სწორედ ამ ყველსახარშმა გაყიდა აღჭურვილობა ნიჟნიე სელიშჩეში, ნაწილი კი აჩუქა. ახლა პეტრო, როდესაც შვეიცარიაში ჩამოდის, ყოველთვის შედის იქ ერთ ფინჯან ყავაზე.

90–ში უკრაინის აღქმა

— როდესაც მე მათ ვუხსნიდი, თუ რა იყო უკრაინა და იცოდნენ თუ არა შევჩენკოს შესახებ, ისინი მპასუხობდნენ, რომ ფეხბურთელ შევჩენკოს ვიცნობთ და სხვა შევჩენკოს არა. როდესაც ვეკითხებოდი, თუ რატომ მომიწვიეს, ისინი ვერ მაძლევდნენ ზუსტ პასუხს. მეუბნებოდნენ, რომ მათ მშობლებს დღემდე ეშინოდეთ რომ მოვიდოდნენ რუსები და ჩვენ ყოველთვის რუსებად გვთვლიდნენ. ისინი დღემდე ცივი ომის შთაბეჭდილების ქვეშ არიან, განსაკუთრებით უფროსი თაობა. მე ვეკითხებოდი მათ თუ რა არის უკრაინა. ზოგჯერ ჩვენ აღგვიქვამდნენ როგორც რუსებს. იმ დროისთვის საკმაოდ დიდი ნეგატივი იყო, მაგრამ მე არასდოს მქონდა პრობლემა იმაზე, რომ უკრაინელი ვიყავი, არც სახელმწიფოსგან და არც პოლიციისგან. ჩამოვდიოდი უკრაინული ნომრებით და არავინ მეკითხებოდა თუ რას ვაკეთებდი იქ. მათ ყველაფერი საკმაოდ დემოკრატიულად აქვთ.

— ჩემთვის ეს საერთოდ სხვა კულტურა იყო. იქ ვიყავი მაშინ, როდესაც ისინი რეფერენდუმს ატარებდნენ. შვეიცარიაში რეფერენდუმი ხშირია. ჩვენ წავედით სოფლის საბჭოში, იქ ოთახი ხუთი ხუთზეა. დევს ბლანკები, ბიულეტენები და არავინ არ არის. მე კი ვეუბნები შვეიცარიელ კოლეგას: „მისმინე, მე კართან დავდგები, შენ კი აიღე ბიულეტენი, აღნიშნე და ჩააგდე“. მან კი მიპასუხა: „რას ამბობ? ეს ხომ ფალსიფიცირებაა. ყველაფერი სამართლიანად უნდა იყოს. პეტრო, რას ამბობ? მე მინდა, რომ სწორედ ჩემი ხმა დათვალონ“. უკრაინაში კი როგორ არის? დგას 20 ზედამხედველი, ცესკოს 10 წევრი, და მაინც არის ფალსიფიცირება. ჩემი შვილები საზღვარგარეთ წავიყვანე, როდესაც ისინი 20 წლის იყვნენ. თუმცა მქონდა იმისი შესაძლებლობა, მაგრამ მე მათთვის არა ტურისტული გარემოს ჩვენება მინდოდა, არამედ უკვე დიდ ასაკში ენახათ, თუ როგორი ცხოვრებაა ევროპაში.

როგორ იწყებოდა სოფლის ყველის ხარშვა

— როგორ ვიღებდით პირველ რძეს? შევადგინეთ სია, თუ რამდენი ადამიანი ცხოვრობს, რამდენი საქონელი აქვთ, რამდენი დასჭიდრებათ ოჯახისთვის. შევისწავლეთ სიტუაცია და მივხვდით, რომ ყველის მოყვანისთვის აუცილებელია გვქონდეს კარგი დასალევი წყალი. შევისწავლეთ წყარო, რომელიც რამდენიმე კილომეტრის მოშორებით იყო. მივხვდით, რომ შეგვეძლო აგვეღო 8–10 კუბი კარგი წყალი, არ არის საჭირო სატუმბი, და არც არაფერი. ჩვენ იმდენი ფული გვქონდა მაშინ, რომ შეგვეძლო ხალხისთვის წყლის გაყვანა რათა მათ არ ეზიდათ ჭიდან, მაგრამ მათ ეს არ მოინდომეს. ჩვენ მხოლოდ დავიწყეთ, მათ კი არ დაგვიჯერს. ამიტომ ჩვენ წყალი გამოვიყვანეთ ყველის სახარშთან, საბავშვო ბაღთან, სკოლასთან, კულტურის სახლსა და ამბულატორიასთან და დავაყენეთ ონკანი სოფლის ცენტრი.

— გესმის, რომ ყველაზე დიდი პრობლემა არის ის, რომ ხალხს არ სჯერა იმისი, რომ ჩვენ ყველაფერი უფასოდ გავაკეთეთ. მე ხშირად ვმგზავრობ, ვუჩერებ ხალხს, უფულოდ მიმყავს და ჩემი არ სჯერად, რომ უბრალოდ დახმარება მსურს. ამჟამად ნიჟნი სელიშჩეში რაღაც იცვლება. ჩვენ არ გვაქვს წინააღმდეგობა სოფელში, ის ჩვენ მხარს გვიჭერს. ოდესღაც ამბობდნენ, რომ ყველსახარშის გამო სოფელში იქნებოდა სუნი. მაგრამ ხედავთ, რომ სუნი არ არის. სინამდვილეში, მე შვეიცარიაში ვნახე ყველსახარში, რომელიც ტაძართან ახლოს იყო, სოფლის ცენტრში, გავიფიქრე, რომ ჩვენ იგივე უნდა გავაკეთოთ. ხალხს შეეშინდა, სანიტარული სამსახურიც იყო წინააღმდეგი.

მაგრამ შევთანხმდით. პეტრეს პრინციპული პოზიცია იყო, რომ ქრთამი არავისთვის მიეცა. ყველაფერი ოფიციალურად და ლეგალურად მოხდა.

— ყოველთვის, როდესაც საზოგადოებისთვის სასარგებლოს ვაკეთებდით, რომლითაც ზრუნავენ საზოგადოებრივი ორგანიზაციები, მაგალითად, როდესაც სკოლასა და კულტურის სახლს ვარემონტებდით, ხალხი ეგრევე იწყებდა ძებნას, თუ რატომ ვიყავი ამით დაკავებული და რა სარგებელი მექნება. ცოტას თუ სჯერა, რომ უბრალოდ ისე შეიძლება რაიმეს გაკეთება. გონებაში რთულად აღიქმება, რომ ადამიანს შეუძლია დღეში 2–3 საათის გამოყოფა სოციალური საქმისთვის. რადგან ადამიანს უნდა ჰქონდეს მოგება, ან გრანტებს იპარავს ან დაფინანსებას. სოფელში ბევრი რამ შეიცვალა, მაგრამ ბოლო ორი წლის მანძილზე ხალხი გაბოროტდა. ეს ეკონომიკურ მაჩვენებლებზეა დამოკიდებული. თუ ყველსახარშში მოაქვთ ძალიან ბევრი რძე, ეს დაბალი ცხოვრების დონის მაჩვენებელია: ხალხი ყოველ თეთრს ითვლის, რძის ყოველ ლიტრს, ცდილობენ მოიტანონ აქ, ვიდრე გადაუღვარონ ღორებს ან დაიტოვონ თავისთვის.

რძის ხარისხის კონტოლი

— ისეთები, რომლებიც ჩვენს მოტყუებას ცდილობენ, აღარ არიან. რძე, რომელიც მოაქვთ, ადვილად მოწმდება: აგრეგატული მდგომარება, ტემპერატურა, ნარჩენები. რამე რომ დაამატო რძეში, ეგრევე ჩანს. რძე რომ დააყენო და შემდეგ გააცხელო, ესეც ჩანს. ჩვენ რამდენჯერმე დავიჭირეთ ასეთი ადამიანები. ისინი უკმაყოფილოები არიან, თავიანთი ცხოვრებით. ეს არის ხალხი, რომელთაც თავიანთი პრობლემები აქვთ და ფიქრობენ, რომ თუ დაამატებენ 200 გრამ წყალს, რაიმეს მოიგებენ. ვფიქრობ, რომ უკრაინა ხალხმა უნდა ააშენოს, რომლებიც თვითრეალიზებულნი არიან. ისინი სუფთა, გულწრფელი და კეთილსინდისიერი მომუშავენი არიან. თუ ადამიანი ოდნავ იგრძნობს, რომ რაღაცას ვერ მიაღწია, მას პრობლემები აქვს. ის ავტომატურად ბოროტდება. არიან უფროსი ადამიანები, რომლებიც უმატებენ წყალს, ეს კი ჩემთვის საკვირველია. ერთხელ ერთი ბებია დავიჭირე, მას ქრთამის მოცემა უნდოდა იმისთვის, რომ მიმეცა ნებართვა, რათა რძე მოეტანა. გავიდა დრო, მან ეს ისევ სცადა, მე გავაფრთხილე, რომ თუ კიდევ გამეორდებოდა ის აღარასდროს მოიტანდა რძეს, სანამ მე აქ ვმუშაობ. ის 80 წლისაა. ვუთხარი: “წადით და ილოცეთ ტაძარში, რადგან არ შეიძლება ასე მოქცევა, ასე წერია ბიბლიაში, მითუმეტეს უფლის მიერ ნაბოძები რძით.”

— შემდეგ ერთი მეზობელი მყავდა. საღამოს ყველსახარშში მოვიდა. გოგოები მიმღებში ისხდნენ და ერთი მეძახის: “ბატონო პეტრო, მოდით აქ, თორემ გადააჭარბა”. ჩვენ ამისთვის ერთი გამონათქვამი გვაქვს – “გადააჭარბა”. ის დედაჩემის მეზობელია. მე გამოვდივარ და ვხედავ, რომ მას ნამდვილად ცხელი რძე აქვს. ძროხა ასეთს ვერ მოგცემს. მაშინ ავიღე თერმომეტრი, ერთხელ ვზომავ, მეორეჯერ ვზომავ და მებადება ასეთი იდეა, მე არ მინდოდა მისი გაბრაზება, მაგრამ მინდოდა მეჩვენებინა, რომ ყველაფერს ვაკონტროლებთ. ვეუბნები: “მისმინეთ, თქვენს ძროხას სერიოზული პრობლემა აქვს, თქვენ მოწველეთ, გადაასხით და მოიტანეთ აქ. თქვენი ძროხის რძეს ტემპერატურა 50 გრადუსი აქვს. წაიღეთ თქვენი რძე, მე მას ვერ მივიღებ, მაგრამ რაღაც უნდა გავუკეთოთ ძროხას, თუ არადა დაიღუპება. გაიქეცით და ვეტერინარს აჩვენეთ”. ის, რა თქმა უნდა, მიხვდა თუ რაში იყო საქმე. მაგრამ სოფლის დიპლომატიის დამსახურებით, ჩვენ კონფლიქტი თავიდან ავიცილეთ. მე რომ მეთქვა სიმართლე, ის წავიდოდა სოფელში, და იტყოდა რომ მე ისეთი და ასეთი ვარ. ხალხი არის ხალხი.

გლობალიზაცია

— გლობალიზაცია – ერთ–ერთი რეალური პრობლემაა. რატომ? ერთხელ ავსტრიის ერთ–ერთ ფერმაში ვიყავი. გავედი: ლამაზი წიწვოვანი ტყე, ბალახი, ხის სახლი, მაგრამ რაღაც აკლდა. მე კი ვერ ვხვდებოდი თუ რა აკლდა. შემდეგ კი მივხვდი, რომ მე არ მესმის არანაირი ხმა, სრული სიჩუმეა. არც ბუზები, არც ჩიტების ჭიკჭიკი, ჩემთვის ეს გლობალიზაციის ხმა იყო. ეს ქიმიაა, რომელიც ყველაფერს კლავს. მათ ყველაფერი დააბატონეს. სხვანაირად რომ ვთქვათ – ეს სოციალური ცხოვრებაა. მათთანაც დაბეტონებულია. როდესაც უცხოელი ჩამოდის და მე ვეუბნები, რომ ღამის 12 საათზე შემიძლია მეზობლის გაღვიძება, მათ ეს არ ესმით.

— შვეიცარიის მინისტრი ფუსტი ერთხელ აქ ჩემოვიდა. ისინი აქ მილიონ დოლარიან ჰესს აშენებდნენ, ვიშკოვთან. ადგილობრივ ხელისუფლებას ჰესი უნდა ჩებარებინა, ამიტომ მირეკავენ მე: “პეტრო, თუ შეიძლება მოდი, ჩვენ არ გვყავს თარჯიმანი”. ჩავსხედით მანქანაში და წავედით. ფურშეტზე ყველი იყო, ის გვეკითხებოდა თუ საიდან გაჩნდა ასეთი ყველი უკრაინაში. ჩვენ მას ავუხსენით და ის ამბობს: “ბიჭებო, აქ სავიზიტო ბარათი არის . თუ შვეიცარიის უბრალო მაცხოვრებლები ეხმარებიან ყველის მოყვანაში, მე თანამდებობის პირი, მზად ვარ რომ დავეხმარო მათ. გეპატიჟებით ფინჯან ყავასა და სადილზე. მაგრამ თქვენ ჩამოხვალთ არა ისე, არამედ რაღაცის სათხოვნელად. თქვენ დახმარებას მთხოვთ”. შემდეგ შევთანხმდით წყალმომარაგების პროექტზე, თანხა შვეიცარიიდან გადმოირიცა, “ტრანსკარპატიის ადგილობრივი განვითარების ასოციაციის” ორგანიზაციის ანგარიშზე. ეს ახალი ხალხისთვის გასაკვირი იყო. ფუსტი, ხშირად ჩამოდიოდა ტრანსკარპატიაში და მას აკრიტიკებდნენ, რადგან ის მინისტრია, რომელიც მთელ მსოფლიოს ეხმარება, უკრაინაში კი – მხოლოდ ტრანსკარპატიას. ის ამბობდა, რომ ტრანსკარპატია ძველ შვეიცაირას აგონებს. როდესაც ბავშვი იყო, ქათმები ქუჩაში დადიოდნენ, ძროხები გზაზე გადაჰყავდათ, ამჟამად ეს ასე არ არის ამიტომ, მას ბავშვობის ნოსტალგია აქვს.

— ვიღაც ამბობს, რომ ჩვენ 50 წლით ჩამოვრჩით, მაგრამ მე არ ვიცი ჩამოვრჩით, თუ პირიქით – კარგად ვცხოვრობთ ბუნებასთან ჰარმონიაში. რა არის უკეთესი? ვფიქრობ, რომ საუკეთეოა, როდესაც ადამაინი ბედნიერია. ის, რომ მუშაობს ბევრს და შოულობს ცოტას – ეს არ არის ბედნიერება. ადამიანმა უნდა იცხოვროს ისეთ გარემოცვაში, სადაც ის კომფორტულად იქნება.

ზეგავლენა სოფელზე

— ვიმედოვნებ, რომ პროექტი, რომელიც ჩვენ ლონგო მაემთან, ორესტთან და იურგენთან ერთად გვაქვს, იმას რასაც ჩვენ განვახორციელებთ შემდგომში, ოდნავ ექნება ზეგავლენა იმაზე, რომ სოფელი არ დაპატარავდეს. ძმიშვილი მუკაჩევოს რაიონიდან ყვებოდა, რომ მეზობელ სოფლიდან ბიჭმა თქვა: “ეხ რა სოფელია ნიჟნე სელიშჩე! იქ ფრანგები ცხოვრობენ, ტარდება ფეტივალები, სკრიპკაც კი იყო”. პატრიოტიზმი და სიყვარული უნდა გამოაცოცხლო. სოფელი შეიძლება იყოს ნორმალური, შენ შეგიძლია იცხოვრო და ქმნა მასში. ყველაზე დიდი პრობლემა არის ის, რომ ჩვენ ჩვენი თავის არ გვჯერა. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ვიღაცამ უნდა გაგვიკეთოს საქმე და დაგვეხმაროს.

— ნიჟნე სელიშჩეს სკოლაში 350–მდე ბავშვია. აქ არის ყველა ინფრასტრუქტურა: მუსიკალური სკოლა, ბაღი, კულტურის სახლი, სკოლა. არის საცხობი, ყველსახარში, ძეხვეულობის წარმოება, პილორამა. სოფელზე სულ ლაპარაკობენ და კარგად ესმით, რომ ასეთი ცვლილება იზიდავს ბიზნესმენებსა და განავითარებს ეკონომიკას.

— ჩემს გოგონას აქ ცხოვრება სურს, სოფელში, ბიჭ მიხაილოს კი – უჟგოროდში. სხვადასხვანაირად არის, მაგრამ არ შეიძლება ითქვას, რომ სოფელი იკარგება. ათი წლის წინ, ჟიტომირის ოლქის სოფელში ვიყავი, სადაც მოხუცი ხალხია, არ არის არც ბაღი, არც სკოლა და გასაგებია, რომ ეს სოფელი შეიძლება ამოიღო რუქიდან. იქ ახალგაზრდული დასახლება უნდა იყოს. უნდა ჩავიდეს ახალგაზრდა ოჯახები, მაშინ ის სოფელი აღორძინდება. ჩვენთან ასეთი კატასტროფა არ არის.

იდენტიფიცირება

— ხშირად მეკითხებიან, რომ მე რუსი ვარ. საიდან ვიცი. ბაბუა ავსტრია–უნგრეთში ცხოვრობდა, ბებია არ ვიცი სად, მე კი ძირძველი ტრანსკარპატიელი ვარ. ხშირად ამ გაგებას რასისტები იყენებენ, რათა შეიტანონ განხეთქილება ხალხს შორის სახლემწიფოში. ტრანსკარპატია რთულია, რაგდან აქ არიან უნგრელები, რუმინელები, უმცირესობები, რომლებიც გამოიყოფიან და შეუძლებელია მათი არევა. თუკი დავამატებთ რუსებს, მაშინ დავიწყებთ ჩხუბს. ვთვლი, რომ ეს არ არის სწორი. მე მყავს ფრანგი მეგობარი, რომელიც უკვე 20 წელია რაც აქაა, მე მას ვთვლი ყველაზე დიდ ტრანსკარპატიელად, ვიდრე ჩემს ძმას, რომელიც აქ დაიბადა, მაგრამ უკვე 25 წელიწადია რაც გერმანიაში ცხოვრობს. ფრანგი ჩემთან ერთად მოგზაურობს ამ ქუჩებში, ხვდება იმ მილიციას, ბიუროკრატიას, ცხოვრობს იმავე პირობებში, ეჩეხება იმავე პრობლემებს რასაც მე. ჩემს ძმას კი სრულიად სხვა ინტერესები, პრობლემები და შესაძლებლობები აქვს. თუმცა არ ვიცი, იქნებ მე უფრო მეტი შესაძლებლობა მაქვს, ვიდრე მას. რადგან მე თავისუფალი ადამიანი ვარ, ის კი სახელმწიფოსთვის მუშაობს.

გეგმები

— მე არ მინდა გაფართოება. მინდა აქცენტი გავაკეთო პროდუქტის ხარისხზე, იმაზე რასახ მე ვაკეთებ. აგრეთვე რძის ხარისხის გაუმჯობესება მსურს. ყველაზე მნიშვნელოვანი სამომავლო პროექტი – ტურიზმია. რატომ ტურიზმი? რადგან ტრანსკარპატიაში ეს ერთადერთი უძლიერესი პოტენციალია, რომელსაც რეგიონის ეკონომიკის განვითარება შეუძია, უკრაინელებს კი – სახლში ბედნიერების შეგრძნებაში დაეხმარება. არ მოუწევთ წასვლა თურქეთში, საფრანგეთში და კიდევ სხვაგან, არამედ სახლში, უკრაინაში. ეს უნდა გვიმაღლებდეს სულს, რომ შენ სახლში დასვენება შეგიძია, ნახო საინტერესო ადგილები, რაღაც გასინჯო.

— ასევე იდეები გვაქვს. ჩემი გოგონა ახლა საფრანგეთში სტაჟირებაზეა, მე მისგან შემოთავაზებას ველი. მაქვს ჩემი იდეებიც, მაგრამ მე მინდა რომ ის ამ იდეებამდე გაიზარდოს. არის ძალზედ სინტერესო თემა – მეცხვარეობა. ჩვენ ის გვაქვს, მაგრამ ცხვრის ყველს ჩვენთან არავინ აკეთებს. სადღაც აკეთებენ ბუცები, ნამდვილ ცხვირს ყველს – არა, აქ უნდა დავეხმაროთ მეცხვარეებს. ვხედავ, თუ რა რთულ ეკონომიკურ პირობებში ცხოვრობენ ისინი, 4–5 თვით არიან მდელოზე. იმ წელს შევაგროვეთ ხუსტის რაიონის თითქმის ყველა მეცხვარე, დაახლოებით ოცდაათი. მაგრამ რთულია: მათ არ უნდათ გადამუშავებაზე მუშაობა, უბრალოდ უნდათ ბუცის გაკეთება და მორჩა, ისინი ვერ ხედავენ პერსპექტივას. უბრალოდ უნდა დავანახოთ მათ. იქნებ ვინმე დაიწყებს ცხვრის ყველის კეთებას. იდეები არის, მაგრამ არ იციან, თუ როგორ და სად უნდა გაკეთდეს. იმით, რაც ახლა აქვს ნიჟნე სელიშჩეს, ძალზედ კმაყოფილი ვარ.