Picasso i Malewicz w Parchomiwce

Muzea szkolne zaczęły pojawiać się w Ukrainie na przełomie XIX i XX wieku, jednak prawdziwą popularność zyskały dopiero w latach 50. XX wieku. W tym czasie uczniowie najczęściej włączali się w poszukiwanie wartościowych przedmiotów i organizowanie wystaw. Zwykle były to oddzielne pomieszczenia na terenie szkół, w których umieszczano lokalne eksponaty etnograficzne.

W latach 50. XX wieku, ukraiński historyk sztuki Borys Woźnicki mieszkał i nauczał w Winnikach, niedaleko Lwowa, gdzie stworzył salę muzealną, w której wraz ze studentami zbierał eksponaty podczas wypraw do okolicznych wiosek. Samo muzeum nie przetrwało, ale wiele z jego eksponatów znajduje się obecnie w lokalnym muzeum historycznym w Winnikach i na zamku w Olesku.

Muzeum sztuki, które powstało w Parchomiwce, również zaczynało od pomieszczenia z etnograficznymi eksponatami, ale z czasem znacznie zwiększyło liczbę i wartość zgromadzonych obiektów. W przeciwieństwie do muzeum w Winnikach — muzeum w Parchomiwce funkcjonuje po dziś dzień. Przez ponad 30 lat muzeum istniało pro bono, a w 1986 roku stało się samodzielnym oddziałem Muzeum Sztuki w Charkowie.

Od 2001 r. dyrektorem muzeum w Parchomiwce jest uczennica Afanasija (Panasa) Łuniowa — Ołena Semenczenko. Jako ósmoklasistka próbowała swoich sił jako dyrektorka szkolnego muzeum. Uczniowie klas starszych (klasy 8-10) zbierali dla muzeum eksponaty i prowadzili wycieczki po zajęciach, mając możliwość wcielić się w role dyrektorów, kustoszy itp.

Ojciec muzeum

Afanasij Łuniow urodził się w 1919 roku, we wsi Szczegoliok (Gubernia kurska) i jako nastolatek przeprowadził się z rodziną do Stalina (obecnie Donieck). Studiował historię na Kijowskim Uniwersytecie Narodowym im. Tarasa Szewczenki. W październiku 1941 roku Łuniow został schwytany w okupowanym przez Niemców Kijowie. Do końca II wojny światowej pod przymusem przebywał w niemieckich obozach koncentracyjnych.

Po powrocie do USRR w 1945 roku Łuniow zaczyna pracę jako nauczyciel historii w szkole średniej w Parchomiwce i po raz drugi zdobywa wykształcenie historyczne, tym razem w Charkowie. W tym okresie okazuje silne zainteresowanie sztuką, nie żałując pensji nauczyciela, zbiera dzieła sztuki. W Charkowie Afanasij Łuniow często odwiedza pchli targ Błahowiszczennia (pol. Zwiastowania — przyp. red.), gdzie w okresie powojennym można było znaleźć zabytkową porcelanę i cenne obrazy.

Ołena Semenczenko wspomina, że ​​nawet wtedy nauczyciel próbował zainteresować swoich uczniów sztuką:

— Uważał program nauczania za niedoskonały, ponieważ jego zdaniem nie przywiązywał on dużej uwagi do estetycznej edukacji dzieci. Dlatego zaproponował swoim uczniom stworzenie szkolnego muzeum krajoznawczego. Muzeum, które opowiadałoby o historii i kulturze naszej wsi — Parchomiwki.

Muzeum od zera

W wiejskiej szkole Afanasij Łuniow stworzył krajoznawczą grupę „Młody historyk”, która później przekształciła się w historyczno-artystyczny klub „Rajduha” (pol. — tęcza). To właśnie ten klub stał się później podstawą przyszłego muzeum. Tu uczniowie zapoznawali się ze sztuką, historią i kulturą państw świata.

Później Łuniow zasugerował, by uczniowie szukali w Parchomiwce i sąsiednich wioskach eksponatów, z których można by było stworzyć muzeum. Dzieciom udało się zebrać kolekcję starożytnych monet, medali, ikon, obrazów, ręczników, a także ubrań. Później umieścili to wszystko w szkolnej klasie:

— Nasze muzeum powstawało od zera. W zasadzie nie mieliśmy ani kolekcji Charytonenka, który był właścicielem Parchomiwki, ani żadnych innych znanych kolekcjonerów.

O wyprawach studenckich Łuniow pisze w swoich wspomnieniach: „Przeszukaliśmy dosłownie wszystkie okoliczne wioski, zaglądaliśmy do skrzyń babć, na strych. Wielu mieszkańców wioski przynosiło nam rzeczy, które ich zdaniem miały wartość historyczną. Wśród zgromadzonych eksponatów udało nam się znaleźć prawdziwe arcydzieła.”

Od połowy lat 50. nauczyciel organizował dla uczniów wycieczki do miast ówczesnego ZSRR (dziś jest to terytorium Ukrainy, Rosji, Litwy i Łotwy) oraz Niemiec. Nauczyciele i uczniowie odwiedzali muzea, spotykali się z pracownikami muzeów, z artystami i pisarzami. Wycieczki częściowo opłacali rodzice, którzy przeważnie pracowali w cukrowni.

— Dzieci, które uważały się za młodych zawodowych muzealników, wpadły na pomysł stworzenia muzeum sztuki w Parchomiwce. Aby spełnić to marzenie, Panas Fedorowycz zaproponował uczniom by napisali listy do znanych artystów, działaczy kultury i muzeów.

Artyści z Charkowa jako pierwsi zaczęli wspierać muzeum w Parchomiwce. Uczniowie otrzymali około 50 obrazów i grafik. Następnie otrzymali odpowiedź od Muzeum Sztuk Pięknych im. Aleksandra Puszkina w Moskwie, Państwowego Muzeum Ermitażu w Leningradzie (obecnie Petersburg) oraz od Stowarzyszenia Muzeów Kremla Moskiewskiego. Muzea przekazały swoje eksponaty na stałe.

Dlaczego muzea zdecydowały się przenieść niektóre eksponaty do Parchomiwki? Po uchwale z 1965 r. o utworzeniu Funduszu Muzealnego ZSRR, państwo dysponowało pełnym zbiorem muzealnym, który umożliwiał wymianę eksponatów ze zbiorów muzealnych i przemieszczanie ich w ramach Związku. Współpraca małych muzeów z dużymi instytucjami kultury podkreślała socjalistyczne idee równości i przyjaźni narodów.

— Panas Fedorowycz kochał dzieci i uważał, że należy je wychowywać wśród prawdziwej sztuki. Że dzieci powinny widzieć, czuć nie tylko rozumem, ale przede wszystkim sercem. Jego głównym celem było wychowanie kulturalnych ludzi.

Obecnie dostępne są setki listów od artystów i krytyków sztuki, z którymi Łuniow nawiązał i utrzymywał kontakt. Przed tym jak zwrócić się z prośbą do konkretnego artysty, Afanasij Łuniow szczegółowo analizował postać artysty. Muzealnik nawiązywał kontakty z działaczami kultury podczas osobistych spotkań, wizyt w muzeach, na wystawach, a także za radą znajomych.

Początkowo eksponaty wiejskiego muzeum, które udało się zebrać dzieciom, umieszczono w dwóch salach miejscowej szkoły, a dwa lata później, w 1955 roku, przeniesiono je do dawnego domu kupieckiego. Trudno stwierdzić czy budynek spełniał wszystkie wymagania dotyczące warunków przechowywania zabytków muzealnych.

Później, w 1963 roku, do Parchomiwki przyjechało charkowskie studio telewizyjne, by nakręcić historię o muzeum. Zdecydowano się przenieść kolekcję na czas kręcenia historii do majątku hrabiego Podhoriczani.

Majątek jest zbudowany w formie palazzo (włoski pałac-sadyba z dużą fasadą i dziedzińcem — red.). Ekspozycja muzealna zajmowała wówczas osiem sal na pierwszym piętrze posiadłości, a od 1997 r. powiększyła się o drugie piętro.

Ekspozycja

W muzeum, oprócz niewielkiej kolekcji etnograficznej, znajduje się także kolekcja ikon z XVII-XIX wieku oraz sztuka państwowa, zachodnia i orientalna (w dziale państwowym znajdują się dzieła artystów byłego ZSRR — red.).

Wśród prezentów od mieszkańców znajduje się skrzynka muzyczna — polifon. Ponad stuletni instrument posiada 30 płyt metalowych ze starymi romansami.

W muzeum znajduje się wiele dzieł sztuki ukraińskich artystów: Tatiany Jabłońskiej, Anatolija Rudnickiego i innych znanych artystów. W sali sztuki narodowej można zobaczyć także dwa duże mozaikowe portrety: kompozytora Piotra Czajkowskiego i poety Władimira Majakowskiego, które stworzyła francuska artystka białoruskiego pochodzenia Nadija Chodasiewicz-Léger.

W muzeum znajdują się prace awangardowych artystów Wasilija Kandinskiego i Kazimierza Malewicza. W Ukrainie jest tylko kilka obrazów twórcy suprematyzmu Malewicza. Są wśród nich „Kompozycja Suprematyczna 1” i „Suprematyzm 65”.

W latach 90. XIX wieku ojciec Malewicza pracował jako inżynier w cukrowni, gdy Kazimierz uczył się w miejscowej szkole rolniczej:

— Malewicz wspomina o Parchomiwce. Artysta uważał, że inspiracją do dalszej pracy była ukraińska wieś.

Obok dzieł Malewicza znajdziemy dwie prace Włodzimierza Majakowskiego: „Siedem par czystych” i „Siedem par nieczystych”. Są to szkice kostiumów do społeczno-obyczajowej sztuki teatralnej „Misterium Buffo”, którą Majakowski napisał w 1921 roku.

Sztukę zachodnioeuropejską XVII i XIX wieku reprezentują obrazy sławnych artystów: włoskiego grafika Giovanniego Piranesiego i holenderskiego grawera, ucznia Rembrandta Ferdinanda Bola.

Interakcja muzeów z dziećmi

Nowoczesne muzea wykraczają poza przechowywanie antyków, stając się interaktywnymi centrami edukacyjnymi. Pracownicy muzeum coraz częściej uwzględniają potrzeby dzieci jako odrębnej grupy zwiedzających, czyniąc z młodych ludzi aktywnych uczestników przestrzeni muzealnej.

„Muzeum dla Dzieci” to zjawisko kulturowe, które rozpowszechniło się szczególnie w drugiej połowie XX wieku. Instytucje mogą zajmować się różnymi tematami i skupiać się na dzieciach i młodzieży na zasadzie pedagogiki muzealnej. Międzynarodowe Stowarzyszenie Muzeów Dla Dzieci działa od 1962 roku, a europejskie od 1994 r.

Dobrym przykładem interakcji, kiedy dzieci zostały kuratorami wystawy, wcieliło w życie Muzeum Narodowe w Warszawie w 2015 roku. Podczas eksperymentalnego projektu „W muzeum wszystko wolno” 69 dzieci w wieku od 6 do 14 lat zostało podzielonych na sześć grup kuratorskich. Grupy przez sześć miesięcy badały eksponaty muzeum, tworząc autorskie wystawy.

Niezwykły sposób na poznanie sztuki stworzyła także galeria „Schirn” we Frankfurcie, gdzie powstała przestrzeń przypominająca ogromny domek na drzewie, oddzielony salami wystawienniczymi galerii. Tutaj dzieci mogą otwierać pokój po pokoju, odkrywać kolory, kształty, tworzyć i eksperymentować.

Podobne interaktywne muzeum działa w Galicji (w Wygodzie) od 2016 roku. Ekspozycja przybliża zwiedzającym ekosystem Karpat i historię lokalnej kolejki wąskotorowej, a także pozwala utrwalić wiedzę za pomocą gry.

Od 2015 roku w Arsenale Sztuki (Mystetskyi Arsenal — przyp. red.) w Kijowie odbywa się coroczny festiwal — „Arsenał Pomysłów”, poświęcony innowacyjnemu podejściu do edukacji pozaszkolnej. Dzieci przez kilka dni z rzędu biorą udział w kreatywnych laboratoriach, grach i dyskusjach.

Dzieła sztuki znajdziemy również we wsi Kmytiw na Polesiu. Założyciel muzeum, Josyp Buchanczuk, wykładał obronę cywilną w Leningradzkiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie poznał wielu artystów i postanowił otworzyć muzeum. Zebrał i podarował do kolekcji wiejskiej setki dzieł sztuki. Muzeum we wsi Kmytiw specjalizuje się w sztuce radzieckiej, zwłaszcza w latach 50. i 80. XX wieku.

Oprócz prac wystawienniczych i badawczych, muzeum w Parchomiwce organizuje także spotkania z artystami, muzykami i kompozytorami. Co dwa lata odbywa się akcja artystyczna „Malewicz +”, która zapoznaje z twórczością Kazimierza Malewicza i zbiera artystów działających w podobnym kierunku.

Mimo śmierci założyciela w 2004 roku, muzeum kontynuuje pracę z dziećmi. Miłości do sztuki zaczynają uczyć już w przedszkolu. Rysunki uczniów stają się częścią wystaw tematycznych, co pomaga dzieciom zrozumieć wartość ich własnych prac. W szkole, zaczynając od pierwszej klasy, dla uczniów przeprowadzane są różne warsztaty, praktyki, gry. Ponadto pracownicy muzeum przyjeżdżają do szkoły z wykładami:

— Opracowaliśmy cały cykl wykładów dla każdej klasy. Wykłady z literatury, sztuk pięknych, historii, krajoznawstwa pozwalają dzieciom lepiej wyobrazić sobie kulturę danego okresu. Muzeum pomaga dzieciom zgłębić wiedzę, zmienić podejście do szkoły. Pomaga to dzieciom uczyć się w inny sposób i poszerza ich światopogląd.