Η δεύτερη αναπνοή για το χωριό Φρουμουσίκα

Το 1946 όταν τελείωσε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος τα σοβιετικά στρατεύματα προετοιμαζόταν για έναν καινούργιο πόλεμο. Για αυτόν τον λόγο, αποφάσισαν να χτίσουν μια βάση για τα άρματα μάχης στη στέπα. Για να αδειάσουν το χώρο, εκτόπισαν τους κατοίκους από πέντε χωριά: Καντεμίρ, Ζουρούμ, Ρόσια, Κοφρουμστάλ και Φρουμουσίκα.

Τον κύριο Ανδρίι Παλαρίεβ μαζί με την οικογένειά του εκτόπισαν τότε 30 χλμ. μακριά από τη Φρουμουσίκα, στο χωριό Σαρατσίκα. Στη συνέχεια επέστρεψε στο γειτονικό χωριό Μποροντινό. Ο γιος του, ο Ολεξάνδρ, γεννήθηκε και πέρασε την παιδική του ηλικία σε αυτές τις στέπες. Μας δείχνει έναν μοναχικό κορμό που φαίνεται μακριά στα όρια του ορίζοντα και παράλληλα μοιράζεται τις αναμνήσεις του:

— Θυμάμαι όταν ήμουν δέκα χρονών, βοσκούσαμε τα πρόβατα πίσω από αυτό το δέντρο και μέσα σε αυτή τη λίμνη ψαρεύαμε και έπειτα μαγειρεύαμε τα ψάρια.

Όταν ο Ολεξάνδρ μεγάλωσε θέλησε να επιστρέψει στον πατέρα του το μέρος όπου έζησε τα νεαρά του χρόνια. Την άνοιξη του 2006, ο Ολέξανδρ άρχισε να αναβιώνει το χωριό Φρουμουσίκα.
Αποφάσισε να ξεκινήσει με τη φύτευση δέντρων:

— Όταν ήρθε η υπέυθυνη επιτροπή για να παραχωρήσει το οικόπεδο, έβλεπαν ότι ήδη είχα το σχέδιο: σημάδεψα με μικρά ξύλα τα μέρη που ήθελα να φυτέψω δέντρα, με άλλα ξύλα που θα έχτιζα το σπίτι. Τους φάνηκαν φαντασιώσεις όλα αυτά. Εν τω μεταξύ, ήρθε και το τρακτέρ και έκανε τις τρύπες ώστε να μπούν τα δέντρα. Μισή ώρα αργότερα, με μια μοτοσικλέτα φέρανε τα δενδρύλια και ένα βαρέλι νερό. Αμέσως φυτέψαμε και τα δέντρα. Όταν τα είδανε, οι επίτροποι άρχισαν να μας βοηθούν. Και σε δύο ώρες τελειώσαμε.

Οι ιδιοκτήτες δεν έκοψαν κανένα μεγάλο δέντρο και το χωριό αποκαταστάθηκε σύμφωνα με τους χάρτες που βρέθηκαν στα αρχεία. Στους παλιούς χάρτες φαινόταν και το ποτάμι Φρουμουσίκα. Όταν σε αυτά τα μέρη υπήρχε ακόμα το ποτάμι το χωριό αποτελούνταν από 540 σπίτια, 5 μύλους, δύο σχολεία, ένα τεχνικό σχολείο και μια εκκλησία.

Στο χωριό Νέα Φρουμουσίκα ο Ολεξάνδρ και οι γιοι του ξαναέχτισαν το πατρικό τους σπίτι. Πρόκειται για ένα τυπικό παλαιό μολδαβικό σπίτι: στο κεντρικό χώρο ζούσε η οικογένεια, στην εξωτερική κουζίνα μαγείρευαν, στο σαλόνι φιλοξενούσαν κόσμο, υπήρχε επίσης και το παιδικό δωμάτιο:

— Όταν ο παππούς ήρθε εδώ για πρώτη φορά, έκλαιγε. Ήταν σαν να μπήκε ξανά στην ατμόσφαιρα του σπιτιού στο οποίο μεγάλωσε και από όπου είχε εκδιωχθεί κάποτε, λέει ο μικρότερος γιος του Ολεξάνδρ, ο Μιχάιλο.

Έπι της Σοβιετικής Ένωσης επειδή μιλούσε στα Μολδαβικά, ο Αντρίι Παλαρίεβ καταπιεζόταν. Έτσι έπρεπε να προσαρμοστεί και να μιλάει μόνο Ρώσικα. Την μητρική του γλώσσα άρχισε να την ξαναθυμάται στα 75 του.

Βεσσαραβικό χωριό

Στη συνέχεια, δίπλα στο ανακατασκευασμένο πατρικό της οικογένειας του Παλαρίεβ, δημιουργήθηκαν και άλλα θεματικά σπίτια: Ουκρανικό, Γερμανικό, Εβραϊκό, Μολδαβικό, Βουλγάρικο, Γκαγκαούζ και Ρώσικο. Έτσι η οικογένεια δημιούργησε ένα υπαίθριο μουσείο με όνομα «Βεσσαραβικό χωριό». Τα παραδοσιακά σπίτια τα έφτιαξάν στο χωριό, έψαξαν για ειδικά υλικά και χτίσανε με το “λάμπατς”, ένα μείγμα πηλού, άχυρου και ξηρής κοπριάς.

Σύμφωνα με τον Μιχάιλο, το πιο ενδιαφέρον σπίτι είναι το Μολδαβικό και στη συνέχεια το Εβραϊκό. Στο τελευταίο το πιο εντυπωσιακό είναι ότι υπάρχουν δύο είσοδοι και δύο έξοδοι: μπορείτε να μπείτε σε ένα μέρος και να βγείτε από το άλλο. Αυτό το σχέδιο του σπιτιού θυμίζει στον μεγαλύτερο γιό τα σύγχρονα διαμερισμάτα: υπάρχει ένας διάδρομος και μερικά δωμάτια. Στα σπίτια αυτά υπάρχουν κανονικές υποδομές και οι άνθρωποι μπορούν να μείνουν.

— Θυμάμαι όταν ο παππούς μου πρωτοείδε ένα μπάνιο από εκείνα που φτιάξαμε, πίσω από την πόρτα του σπιτιού του, θύμωσε λέγοντας ότι είναι διπλάσιο από την κρεβατοκάμαρα που είχαν οι γονείς του.

Το να μένουν οι τουρίστες στο χωριό-μουσείο αρχικά φάνηκε καλή ιδέα, μέχρι που οι φιλοξενούμενοι ξεκίνησαν να μετακινούν τα εκθέματα. Αυτό, φυσικά, καθόλου δεν ενθουσίασε τους ιδιοκτήτες.

Σήμερα οι επισκέπτες της Νέα Φρουμουσίκα μπορούν να μείνουν σε ξενώνες:

— Έχουμε όλα τα απαραίτητα, ακόμα και μπότες σε κάθε σπίτι για περιπτώσεις κακοκαιρίας και βροχής. Τα έβαλες και πήγες τη βόλτα σου.

Στα εθνικά σπίτια μια φορά μείνανε οι πρόξενοι της Ρουμανίας και της Μολδαβίας.

Τα πρόβατα

Αυτή τη στιγμή ο χώρος είναι πολύ καλά εξοπλισμένος, υπάρχουν όλες οι απαραίτητες υποδομές. Από ένα σπίτι μέχρι το άλλο οδηγούν γρανιτένια μονοπάτια, έχει πεύκα. Στην αρχή, 11 χρόνια πριν, δεν υπήρχε ούτε νερό, ούτε φως ήταν μια άδεια στέπα.

Ο Ολέξανδρ μαζί με τον πατέρα του πάντα ήθελε να έχει πρόβατα σε αυτό το μέρος. Κατασκεύασαν το πρώτο αγρόκτημα τους. Τα πρώτα τέσσερα χρόνια υπήρχε μεγάλη ξηρασία. Όταν στην επιφάνεια της γης υπάρχει μια ρωγμή ένος εκατοστού, σε βάθος αυτή φθάνει έως και ένα μέτρο.
Έκεινα τα χρόνια οι ρωγμές έφταναν και 10-15 εκατοστά στην επιφάνεια:

— Από έκει που αρχικά δεν ξέραμε που να βρούμε το νερό για να δώσουμε στα πρόβατα, μετά είχαμε έντονες βροχοπτώσεις. Η φύση μας δοκίμαζε. Ίσως μας έδειχνε να καταλάβουμε ότι έπρε να φτιάξουμε δεξαμενές, λέει ο Μιχάιλο.

Στο αγρόκτημα έχουμε περίπου 6 χιλιάδες πρόβατα, υπήρξαν και πάνω από 12 χιλιάδες. Αυτό το αγρόκτημα είναι το μεγαλύτερο στην Ανατολική Ευρώπη όπου ζούν πρόβατα ράτσας καράκουλ.
Δεν ήταν καθόλου εύκολο να διατηρήσεις ένα τέτοιο κοπάδι:

— Θυμάμαι όταν μέσα σε μια μέρα ψόφησαν 1452 προβατά. Ένα καλοκαίρι μέσα σε μια μέρα, η θερμοκρασία από 35 °C απότομα έπεσε σε 15 °C. Έβρεχε καταρρακτωδώς. Τα πρόβατα πνιγόντουσαν και ποδοπατιούνταν, τραυματίζοντας με τις όπλες τους τα άλλα πρόβατα.

Εκτός από τα ζώα, στο χωριό υπάρχουν επίσης 50 γλυπτά προβάτων. Οι καλλιτέχνες που μας επισκέφτηκαν τα ζωγράφισαν σύμφωνα με τη δική τους κουλτούρα.

Μία ακόμα ιστορία του τόπου συνδέεται με τα πρόβατα. Η οικογένεια Παλαρίεβ εγκατέστησε στη στέπα το μεγαλύτερο μνημείο του βοσκού στον κόσμο. Ο Ολεξάνδρ διαβεβαιώσε ότι όλα τα χαρτιά είναι έτοιμα για το Βιβλίο του Γκίνες. Δίπλα έχουν σχεδιάσει να εγκαταστήσουν και ένα μνημείο αφιερωμένο στο σκυλί του βοσκού:

— Οι Ουκρανοί δεν είναι πλούσιος λαός, αλλά πρέπει να είναι υπερήφανοι. Εμείς θα πάρουμε το σκύλο μας και θα πάμε στο γειτονικό χωριό να τον βγάλουν μια φωτογραφία. Θα τον κάνουμε με ωραία μεγάλα αυτιά! Χαίρεται ο Ολεξάνδρ. «Έτσι θα μπορέσουμε να μπούμε στη λίστα όπου και τα δύο μεγαλύτερα μνημεία στον κόσμο βρίσκονται σε μια τοποθεσία».

Ο Ολεξάνδρ

Έχουμε επενδύσει ένα τεράστιο ποσό σε αυτό το μνημείο. Ο Ολεξάνδρ αστειέυεται και λέει ότι δεν θέλει να ξέρει το ακριβές ποσό. Ταυτόχρονα παραδέχεται ότι ως επιχειρηματίας ξέρει την αξία των χρημάτων:

— Όταν ήμουν τριτοετής φοιτητής ήδη καταλάβαινα ότι μετά την αποφοίτηση ο μισθός που θα παίρνω θα είναι γύρω στα 80-90 ρούβλια. Όμως δούλευα και πάντα έπαιρνα περισσότερα, θυμάται ο Ολεξάνδρ.

Ήταν πολύ δραστήριος στα φοιτητικά του χρόνια: στην ηλικία των 18 ετών δούλευε στην κατασκευαστική μονάδα στην πόλη Τουμέν όπου μετέφερε σιδηροδρομικές ράγες βάρους 400 κιλών. Το φορτίο ήταν τόσο βαρύ που έτρεχε το αίμα από την μύτη και η θερμοκρασία ανέβαινε στους 39-40 βαθμούς. Δούλευε επίσης στις κατασκευαστικές μονάδες στην Ουκρανία και μετά στη Βουλγαρία:

— Ως φοιτητής συνειδητοποίησα ότι ήθελα να πάω στο εξωτερικό. Έβλεπα αυτούς που επέστρεφαν από εκεί και είχαν λεφτά να αγοράσουν ένα αυτοκίνητο.

До слова, спорудження пам’ятника чабану має чітке економічне підґрунтя:

Παρεμπιπτόντως, το μνημείο του βοσκού εγκαταστάθηκε εδώ λόγω οικονομικών αιτιών:

— Το κόστος του είναι ίσο με το κόστος ενός χιλιόμετρου δρόμου, ενώ εμείς χρειάζεται να κατασκεύασουμε 18 χιλιόμετρα δρόμου. Άρα, καλύτερα δεν είναι να εγκαταστήσεις ένα αντικείμενο εκεί όπου απαιτείται να κατασκευαστεί δρόμος που θα οδηγεί σε αυτό; Χαμογελάει Ο Ολεξάνδρ.

Επειδή στο Ινστιτούτο Εθνικής Οικονομίας του Κιέβου (σήμερα Εθνικό Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Κιεβου – ο συντάκτης), όπου σπούδασε ο Ολεξάνδρ, δεν υπήρχε τμήμα στρατιωτικής εκπαίδευσης, μετά την αποφοίτηση του πήγε στο στρατό. Μπήκε στη Νότια μεραρχία του στρατού στη Βουδαπέστη. Ήταν γραμματέας στο οικονομικό τμήμα του Επιτελείου, αργότερα έγινε ανθυπασπιστής και πήρε τη δουλειά:

— Εξεπλάγην όταν στη Βουδαπέστη, μετά από ένα χρόνο, το ποσό των 980.000 ρουβλών που ήταν αχρησιμοποίητα επιστράφηκαν στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Άμυνας. Το επόμενο έτος έδωσα 20. Στη συνέχεια, στο Επιτελείο της περιφέρειας της Οδησσού, όπου υπηρετούσα 8 χρόνια, επέστρεψα 18 ρούβλια. Παρ΄ολο που ήμουν ανθυπασπιστής, είχα άριστες σχέσεις με τους αξιωματικούς, στρατηγούς και το Επιτελείο. Ήμουν σεβαστός από όλους.

Στη δεκαετία του ’90, ο κύριος Παλαρίεβ για να συντηρήσει την οικογένειά του κουβαλούσε τις γνωστές “καρό τσάντες” (τσάντες μεταφοράς εμπορευμάτων, οι οποίες ήταν δημοφιλείς στους εμπόρους της αγοράς κατά τη σοβιετική εποχή — μεταφραστής) στην Πολωνία, στη Γιουγκοσλαβία και στη Ρουμανία. Στη συνέχεια, εργάστηκε σε ένα αγρόκτημα όπου απέκτησε κατασκευαστικές δεξιότητες. Ο Ολεξάνδρ επεσήμανε ότι είχε προσπαθήσει πάντα να δώσει τον καλύτερό του εαυτό όταν εργαζόταν για κάποιον άλλο. Η σύζυγός του θυμάται ότι από το 1992 έως το 1997, λόγω του μεγάλου φόρτου εργασίας, ο Ολεξάνδρ δεν μπορούσε να έρθει σπίτι να γιορτάσει ούτε τα γενέθλια των παιδιών, ούτε τα δικά της ούτε του ίδιου.

Όταν η επιχείρηση είναι το χόμπι σου

Ο Ολεξάνδρ λέει ότι η Νέα Φρουμουσίκα για αυτόν είναι περισσότερο επιχείρηση παρά χόμπι. Εάν η επιχείρηση δεν είναι κερδοφόρα δεν μπορεί να επιβιώσει:

— Αν μου συμβεί κάτι και πεθάνω ποιος θα συνεχίσει; Οι άνθρωποι μπορεί και να τη θυμούνται για ένα ή δύο χρόνια, μετά όμως τα παιδιά θα πρέπει να δουλεύουν σκληρά ώστε να βγαίνουν οικονομικά.

Ο Ολεξάνδρ ήταν αυστηρός με τους γιους του.

— Δεν τους μάθαινα με τον κλασικό τρόπο, τους τιμωρούσα. Η σύζυγός μου έκλαιγε όταν τους μάλωνα, αλλά υποθέτω ότι τώρα καταλαβαίνουν ότι ήταν για καλό.

Τα παιδιά έμειναν να δουλεύουν κοντά του και τους ενθάρρυνε να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση. Σήμερα οι γιοι του ζουν μεταξύ της Οδησσού και της Νέας Φρουμουσίκας. Και οι δύο έχουν δικές τους επιχειρήσεις στην Οδησσό. Ο Μιχάιλο έχει κατάστημα με γουναρικά. Κάθε χρόνο μαζί με την γυναίκα του πηγαίνουν στην Ισπανία, στην Κίνα, στη Σιγκαπούρη, αγοράζουν δείγματα γουναρικών και έπειτα φτιάχνουν παρόμοια στη Γερμανία. Ο μεγαλύτερος γιος του, ο Βολοντίμιρ, έχει μια αλυσίδα εστιατορίων. Η οικογένεια Παλαρίεβ φτιάχνει στη Φρουμουσίκα και κρασί. Έχουν δημιουργήσει ένα ειδικό κελάρι, όπου ωριμάζουν κρασιά διαφορετικών ποικιλιών. Το πιο δημοφιλές εδώ είναι το Αλιγκοτέ:

— Δεν αρκεί μόνο να στήσεις ένα οινοποιείο, απαιτεί δουλειά και ενασχόληση. Είναι το ίδιο με το να συλλάβεις και να μεγαλώσεις ένα παιδί.

Η πρώτη πρόποση γίνεται πάντοτε για το χωριό Φρουμουσίκα, η δεύτερη για τους δημιουργούς του και η Τρίτη για τους φιλοξενούμενους.

Η οικογένεια Παλαρίεβ δεν πρόκειται να σταματήσει με αυτά που έχει ήδη επιτύχει:

— Θέλουμε να χτίσουμε επιπλέον 200 θέσεις φιλοξενίας. Δεν θα είναι ξενοδοχείο, αλλά σπίτια τύπου μπανγκαλόου, στούντιο όπως στη Νότια Αφρική, στη Ναμίμπια. Σχεδιάζουμε επίσης μερικά “έξυπνα σπίτια” κατασκευασμένα από οικολογικά υλικά με αντλίες θερμότητας και ηλιακούς συλλέκτες, πλήρως αυτοματοποιημένα, ώστε οι άνθρωποι να νιώθουν άνετα. Ένα επιπλέον μέρος ανάπαυσης για παρέες και γκρούπ.

Μουσείο του σοβιετικού παρελθόντος

Οι τουρίστες έρχονται στη Νέα Φρουμουσίκα για να δούν ακόμη ένα μοναδικό αξιοθέατο της Ουκρανίας, το υπαίθριο μουσείο σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Πάνω από εκατό γλυπτά που απεικονίζουν τους ηγέτες της σοβιετικής εποχής βρίσκονται εδώ στη μέση της στέπας. Ο Λένιν, ο Μπρέζνιεφ, ο Στάλιν, ο Τσκάλοφ, ο Κίροφ και ο Τσαπάγιεφ, όλοι στις περίφημες πόζες τους, συναντούν την εκπληκτηκή ανατολή και ηλιοβασίλεμα της περιοχής.

Οι προτομές και τα γλυπτά του πάρκου δεν είναι περιφραγμένα με συρματοπλέγματα, όπως, για παράδειγμα, στο πάρκο Γκρούτας, κοντά στη Λιθουανική πόλη Ντρουσκινινκάι. Ωστόσο, αυτό ήταν το μουσείο που έδωσε στον Ολεξάνδρ Παλαρίεβ την ιδέα να κάνει κάτι παρόμοιο στην Ουκρανία. Το 2010 ο Ολεξάνδρ επισκέφθηκε τη Λιθουανία και εμπνεύστηκε από την ιδιωτική πρωτοβουλία του τοπικού επιχειρηματία, Βιλιούμας Μαλινάουσκας, το υπαίθριο μουσείο του. Αυτό υπενθυμίζει στους κατοίκους της Λιθουανίας και των επισκεπτών του το Σοβιετικό παρελθόν. Σε έκταση περίπου 20 εκταρίων συλλέχθηκαν μνημεία όχι μόνο του Λένιν και του Ντζερζίνσκυ, αλλά και του Λιθουανού κομμουνιστή Μίτσκιάβιτς-Καψούκας, στρατιωτικές φιγούρες του Μπαλτούσις-Ζεμαίτης, του Ουμποέβιτς και της λιθουανό-σοβιετικής αντιστασιακού Μαρίας Μελνικάιτε. Εκτός από τα 86 αγάλματα και τις προτομές που αποσυναρμολογήθηκαν σε όλη τη χώρα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, στο Γκρούτας υπάρχει συλλογή από προπαγανδιστικές αφίσες, σημαίες και στρατιωτικά οχήματα. Στις εγκαταστάσεις του μουσείου υπάρχουν επίσης παρατηρητήρια – σύμβολα των στρατοπέδων συγκέντρωσης των Γκούλαγκ και της Σιβηρίας.

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τέτοιου είδους μουσεία εμφανίστηκαν στην Ουγγαρία και τη Βουλγαρία. Στη Βουδαπέστη το υπαίθριο μουσείο ονομάζεται “Μεμέντο”. Ο δημιουργός του είναι ο αρχιτέκτονας Άκος Έλεεντ. Το πρότζεκτ του κέρδισε το διαγωνισμό της Γενικής Συνέλευσης της Βουδαπέστης. Το πάρκο έχει έκταση 2,5 εκτάρια και εκθέτει συνολικά 42 αντικέιμενα από την κομμουνιστική περίοδο της Ουγγαρίας. Εκτός από τα αγάλματα των ηγετών του προλεταριάτου μπορείτε να δείτε και τους Ούγγρους κομμουνιστές, όπως ο Μπέλα Κούν, ο Εντρέ Σαγγβάρι ή ο Αρπάντ Σακάσιτς.

Στη Σόφια τα μνημεία της σοβιετικής εποχής βρίσκονται σε ένα συγκρότημα που αποτελείται από το μουσείο, το πάρκο, τη γκαλερί και την αίθουσα βίντεο. Το πάρκο που έχει μέγεθος 7,5 χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων διαθέτει μια συλλογή από 77 αγάλματα και προτομές σοβιετικών και βουλγαρικών κομμουνιστών. Κλασικά τους ηγέτες περιβάλλουν ο στρατός και το προλεταριάτο. Τα υπόλοιπα γλυπτά είναι οι μορφές των εργατών και των αγροτών, των ανταρτών και των στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού.

Αρχικά η οικογένεια Παλαρίεβ έπρεπε μόνη της να αναζητήσει τα εκθέματα για το μουσείο της. Πολλά γλυπτά ήταν παρατημένα στα εγκαταλελειμμένα εργοστάσια:

— Για να το βγάλεις (το γλυπτό – ο συντάκτης) από εκεί, θέλεις λεφτά. Πρέπει να νοικιάσεις αυτοκίνητο και ανυψωτικό γερανό για να το αποσυναρμολογήσει ή να προσλάβεις κάποιον εργάτη με ηλεκτρικό τρυπάνι που θα το αποκολλήσει. Πλέον, πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν ότι έχουμε το μουσείο. Μας παίρνουν τηλέφωνο και λένε: «Έχουμε άγαλμα του Λένιν, ελάτε να το πάρετε». Προηγουμένως, όταν κανένας δεν σκεφτόταν να τα αποσυναρμολογήσει, πληρώναμε 700 γκρίβνες για ένα μέτρο του κάθε μνημείου.

Το μεγαλύτερο μνημείο του Λένιν που έχουμε στο μουσείο, το μεταφέραμε από το πεδίο Κουλικόβε:

— Κατά την αποσυναρμολόγηση υπήρχαν και μερικοί που ήταν αντίθετο, εξηγεί ο Μιχάιλο. Για αυτό φαίνονται τα κόκκινα σημάδια από μπογιά πάνω στο γκρίζο παλτό του ηγέτη. Στερεώθηκε με δυνατή γερμανική κόλλα, οπότε χρειάστηκε πολύς χρόνος για να το αποκολλήσουμε.

Με την πρωτοβουλία της οικογένειας Παλαρίεβ, για να διατηρηθεί η μνήμη για τα χωριά που καταστράφηκαν λόγω της κατασκευής της στρατιωτικής βάσης, δημιούργησαν μια έκθεση από τα βλήματα των αρμάτων που βρέθηκαν στην γύρω περιοχή:

— Το κάναμε ώστε οι άνθρωποι να θυμούνται τι συνέβαινε σε αυτό το έδαφος επί 60 χρόνια. Για χάρη αυτού του σωρού από σκουριασμένα βλήματα κατεδαφίστηκαν τα χωριά. Στα στρατιωτικά οχήματα δένανε δυνατό σκοινί με το οποίο κατεδάφισαν τα σπίτια, λέει ο Μιχάιλο.

Μια άλλη υπενθύμιση της σοβιετικής κληρονομιάς είναι ένα ξηρό δέντρο, που περιβάλλεται από όλες τις πλευρές με θραύσματα βλημάτων. Κατά τη διάρκεια των πρώτων πέντε χρόνων που ζούσαν στη Φρουμουσίκα, η οικογένεια Παλαρίεβ όταν οδηγούσαν κολλούσαν στις ρόδες του αυτοκινήτου πολλά από αυτά τα θανάσιμα θραύσματα. Όπως είπε ο Μιχάιλο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά από αυτά τα θραύσματα διάσπαρτα σε ολόκληρη τη βάση.

— Όταν πηγαίνετε στις γύρω περιοχές, μπορείτε να δείτε πολλά βλήματα, τα οποία γίνονται εμφανή μετά από κάθε χειμώνα. Το έδαφος βγάζει προς τα έξω αυτό το μέταλλο.

Το Υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας αποφάσισε να πάρει ένα μέρος αυτών των εδαφών στην κυριαρχία του. Έχουν σκάψει 1.700 εκτάρια της προστατευμένης ζώνης «Ταρούτινσκι Στέπ». Το καθεστώς προστατεύομενου σε αυτά τα εδάφη έχει δοθεί από τις τοπικές αρχές. Από περαιτέρω καταστροφές η Βεσσαραβική στέπα έχει σωθεί χάρη στον Ιβάν Ρούσεβ, ο οποίος ενεργεί εξ ονόματος του επικεφαλής του Εθνικού Φυσικού Πάρκου «Λυμνοθάλασσες Τούζλα». Η οικογένεια Παλαρίεβ ήδη έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια μικρή όαση μέσα στην άγρια στέπα και είναι έτοιμη να προσφύγει στο δικαστήριο εναντίων του Υπουργείου για να διατηρηθούν αυτές οι περιοχές.

— Τα χρήματα που έχουμε επενδύσει εδώ δεν έχουν σημασία. Διαγράφονται και τέλος. Αυτό που είναι πραγματικά σημαντικό είναι τα 11 χρόνια που αφιέρωσε ο πατέρας μου στο χωριό Φρουμουσίκα.