Μισέλ. Ο καλύτερος φίλος του βουβαλιού

Για τον Μισέλ όλοι ήδη ξέρουν στην περιοχή Ζακαρπάτια. Πρώτη φορά συναντηθήκαμε το χειμώνα στο χωριό Τσουμαλιόβο κοντά στο στάβλο του, που εκείνη την εποχή μόλις πριν λίγες μέρες ολοκλήρωσε. Για τα ζώα έχτισε εκεί ένα τεράστιο υπόστεγο ενώ για τον εαυτό του δύο μικρές αποθηκούλες. Σε μία από αυτές υπάρχουν δύο κρεβάτια, μια σόμπα με στόφα που μπορείς να μαγειρέψεις κάτι. Στο πλάι βρίσκονται ξύλινα δοκάρια, ο Μισέλ σχεδιάζει ένα τραπέζι από ξύλα και τούβλα. Έχουμε μόνο τρία φλιτζάνια και για τους πέντε. Καθίσαμε να μιλήσουμε για το τι κάνει εδώ, και μας φάνηκε ότι και ο ίδιος ήθελε πραγματικά να μιλήσει γι ‘αυτό. Ο Μισέλ «λάμπει», σαν να εκπέμπει μια απίστευτη φωτεινή ενέργεια. Μιλάει την διάλεκτο της περιοχής Ζακαρπάτια, μερικές φορές δεν μπορούμε να καταλάβουμε κάποιες λέξεις, το παρατηρεί αμέσως και χρησιμοποιεί αντίστοιχες αγγλικές λέξεις. Για τα βουβάλια και για το τι κάνει εδώ μπορεί να μιλήσει ελεύθερα στη καρπαθική διάλεκτο, αλλά για τη φιλοσοφία του και τον εαυτό του, επειδή δε γνωρίζει καλά τη γλώσσα τα λέει στα αγγλικά. Ο Μισέλ έμαθε Ουκρανικά κυρίως από τις γιαγιάδες, οι οποίες επίσης του έμαθαν τον παραδοσιακό τρόπο εκτροφής των ζώων. Έτσι κουβεντιάζουμε.

Ο Μισέλ είναι 33 ετών, κατάγεται από το Κίελο της βόρειας Γερμανίας που βρίσκεται μεταξύ του Αμβούργου και της Δανίας. Οι γονείς του είναι επιχειρηματίες με δικές τους επιχειρήσεις και ο αδελφός του πρόσφατα άνοιξε το δικό του εργοστάσιο. Ο Μισέλ διάλεξε άλλη πορεία. Σπούδασε δασοφύλακας–οικολόγος στην πόλη Φράιμπουργκ κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία και την Ελβετία, αλλά δεν ήθελε να μείνει και να εργαστεί στη χώρα του.

— Μου φάνηκε ότι στην Ουκρανία θα μπορέσω να βρω τις παλιές οικολογικές συνθήκες των προγόνων μας, επειδή στη Γερμανία πλέον δεν υπάρχουν. Οι άνθρωποι καλό είναι να ζουν πιο κοντά στη φύση, αυτό θέλω να δείξω με το παράδειγμά μου.

Στην αρχή ο Μισέλ ήρθε στο συνεταιρισμό Longo Maï και βοηθούσε στο κάτω χωριό. Μετά άρχισε να ενδιαφέρεται για τα βουβάλια. Έμαθε ότι στις αρχές του εικοστού αιώνα, σε τρία από τα γύρω χωριά υπήρχαν μερικές χιλιάδες βουβάλια. Οι άνθρωποι σε κάθε σπίτι κρατούσαν βουβάλες όπως τώρα κρατάνε τις αγελάδες. Μετά ήρθαν οι κομμουνιστές και πήραν όλα τα βουβάλια στα κολχόζ. Οι άνθρωποι έμειναν χωρίς νοικοκυριό. Ήταν όλα κολεκτιβοποιημένα με τη βία. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τις συνέπειες και πώς αυτό μπορούσε να επηρεάσει τα ζώα.

— Εσείς θα έρχεστε για να πάρετε το γάλα από τη βουβάλα, και θα σας απαντήσει: ‘Εσύ, άνθρωπε, τι θέλεις; Ποιό γάλα; Τι είσαι εσύ; Το παιδί μου ή ο φίλος μου; Γιατί το θέλεις το γάλα;’ Οι βουβάλες αυτές στα κολχόζ δεν έδιναν καθόλου γάλα, και οι κομμουνιστές απλώς τις έσφαξαν για κρέας.

Τη δεκαετία του ’90 στα γύρω χωριά έμειναν περίπου εκατό βουβάλια. Ο πληθυσμός τους μειωνόταν συνεχώς. Ο Μισέλ ήρθε εδώ πριν από επτά χρόνια και άρχισε να ψάχνει βουβάλια, τα αναζητούσε από σπίτι σε σπίτι. Βρήκε μερικά ιδρύματα που τον βοήθησαν, επίσης κάποιοι πρόεδροι των χωριών του έδωσαν τη γη που είχε απομείνει από τα πρώην κολχόζ και ο Μισέλ ξεκίνησε να μαζεύει τα βουβάλια από τα περίχωρα.

Στο Τσουμαλιόβο έχει ήδη ένα δεύτερο αγρόκτημα, το πρώτο είναι στο Στεμπλιβτσί. Ο Μισέλ λέει ότι στο Τσουμαλιόβο είναι καλύτερα, επειδή βρίσκεται πολύ πιο μακριά από τους ανθρώπους και δεν υπάρχουν σκουπίδια. Το καλοκαίρι τα βουβάλια πάνε στην κοιλάδα του Περέσλιπ στην περιοχή Ράχιβ. Για να φτάσουν εκεί, ο Μισέλ τα οδηγεί περπατώντας πάνω από μία εβδομάδα και διαμένοντας τις νύχτες σε διαφορετικά μέρη.

— Εδώ όταν σφάζουν το βουβάλι, μπορεί κανείς να βρει στο στομάχι του μέχρι και δέκα κιλά πλαστικού. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που αρρωσταίνουν. Και οι άνθρωποι συνεχίζουν να ρυπαίνουν τη φύση και δεν σκέφτονται ούτε το έδαφός τους, ούτε το γεγονός ότι σκοτώνουν τα δικά τους ζώα με αυτόν τον τρόπο.

Το να έχεις εκτροφείο βουβαλιών δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως επιχείρηση. Για να συντηρηθεί όλο αυτό το αγρόκτημα, ο Μισελ κάνει παραγωγή βουβαλίσιου γάλακτος και τυριού. Ένα κιλό βουβαλίσιο τυρί κοστίζει 200 γκρίβνες. Τα ίδια τα βουβάλια δεν πωλούνται. Είναι ανεκτίμητα.

— Μπορώ να πω οποιαδήποτε τιμή. Το κανονικό κόστος είναι περίπου δύο χιλιάδες ευρώ. Αλλά κανείς δεν θα το αγοράσει ούτε για πεντακόσια ευρώ. Κάποιες φορές τα αγοράζουν, μετά παλεύουν για κανένα εξάμηνο μαζί τους και στο τέλος τα σφάζουν για το κρέας. Με παίρνουν τηλέφωνο και λένε: «ρε άνθρωπε, πάρε πίσω τα χαζά βουβάλια σου». Τα τελευταία δύο χρόνια δεν έχουν αγοράσει ούτε ένα. Όλοι λένε ότι το βουβάλι των Καρπαθίων είναι χαζό. Αλλά δεν είναι, αντιθέτως είναι σαν άνθρωπος. Δε θα σας φέρει πολλά κέρδη, αλλά μπορεί να σας βοηθήσει στο αγρόκτημα. Σε αυτό το αγρόκτημα που έχω, μόνο τρείς βουβάλες από τις δέκα δίνουν γάλα. Οι υπόλοιπες ακόμα δεν με εμπιστεύονται

— Υπάρχουν διάφορα είδη βουβαλιού. Αυτό εδώ είναι το βουβάλι των Καρπαθίων, είναι πολύ έξυπνο. Έχει μια εντελώς διαφορετική συμπεριφορά, για παράδειγμα, από το βουβάλι της Βουλγαρίας. Το βουβάλι των Καρπαθίων είναι σα φίλος. Δεν μπορείς να το χτυπάς. Είναι ένας Ουκρανικός ελέφαντας που τα θυμάται όλα, και έχει δικό του χαρακτήρα. Η βουβάλα ποτέ δεν θα σας δώσει γάλα αν δεν είστε φίλοι. Πρέπει να έχεις επικοινωνία μαζί της δεν είναι μια χαζούλα αγελάδα ή κατσίκα, έχει δικό της χαρακτήρα

Το κάθε βουβάλι έχει όνομα. Ο μικρός ονομάζεται Ρομκό. Ο Μισέλ τους μιλάει στην καρπαθική διάλεκτο. Ερχόμαστε στο βοσκότοπο τους, μας τα δείχνει όλα και λέει για κάθε βουβάλα, δείχνει και το αρσενικό βουβάλι αλλά συμβουλεύει να μην τον πλησιάσουμε. Έχουν μικτά συναισθήματα, τα βουβάλια καθαρίζουν τις οπλές τους και βαριανασαίνουν. Έχεις την εντύπωση ότι σε λίγο θα ξεκινήσει ταυρομαχία. Ο Μισέλ προτείνει να κάνουμε μια βόλτα πάνω σε μια από τις πιο ήρεμες βουβάλες. Αρνηθήκαμε και οι τέσσερεις.

Ο Μισέλ οργανώνει πολύ έξυπνα όλες τις διαδικασίες στο αγρόκτημά του. Πρόσφατα, δημιούργησε ένα βιβλίο αναπαραγωγής, ένα γενετικό απόθεμα στο κέντρο της περιοχής Ζακαρπάτια, στο «Σαλντομπός», καθώς και ένα ενεργό κτηνοτροφικό δίκτυο με πέντε γενετικές γραμμές. Ο Μισέλ προσπαθεί να δείξει στους ανθρώπους πώς να εκτρέφουν τα βουβάλια και ποιες συνθήκες χρειάζονται για αυτό. Προσπαθεί να αποκαταστήσει το ιστορικό νήμα. Πριν από πέντε χρόνια, όταν ο Μισέλ ξεκίνησε να ασχολείται με αυτό, οργάνωνε συχνά συναντήσεις με εκείνους που προηγουμένως είχαν βουβάλια και είχαν κάποια εμπειρία.

— Έχω καταλάβει ότι κανένας εδώ δεν ξέρει πώς να τα φροντίζει. Εγώ είμαι ένας Γερμανός και αυτός που έδειχνε στους ντόπιους πώς να φροντίζουν ζώα που μένουν εδώ χίλια πεντακόσια χρόνια.

Παρ ‘όλα αυτά, ο Μισέλ έχει εδώ μια γιαγιά την οποία λέει δασκάλα του. Του έμαθε πολλά σχετικά με την τοπική γεωργία και την κτηνοτροφία.

Ο Μισέλ δέχεται συνεχώς εθελοντές. Λέει ότι είναι πολύ δύσκολη δουλειά. Πολλές φορές είναι πιο δύσκολα με τους εθελοντές παρά με τα ζώα, επειδή η συμπεριφορά των ζώων είναι πιο προβλέψιμη. Οι εθελοντές έρχονται για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, μόλις αρχίζουν να μπαίνουν στο κλίμα πρέπει ήδη να φύγουν. Μερικοί από τους εθελοντές αρχίζουν να πίνουν μόλις ο Μισέλ φύγει για λίγες μέρες από το αγρόκτημα. Στο Τσουμαλιόβο υπάρχει επίσης το παλαιό αγρόκτημα όπου ζουν τα κατσίκια του. Εκεί έχει και μια ντόπια αγελάδα (είδος χουτσούλικη) και ένα τριχωτό καρπάθικο γουρούνι που λέγεται Σασκό, το οποίο συμπεριφέρεται σαν σκύλος
Ο Μισέλ επίσης εκτρέφει τοπικά άλογα είδους Γκουτάν. Καρπάθικα τριχωτά γουρούνια σε όλη την περιοχή έχουν μείνει περίπου πεντακόσια, τα 50 από τα οποία τα έχει ο Μισέλ. Το μισό του πληθυσμού των βουβαλιών των Καρπαθίων, αν όχι περισσότερο, το εκτρέφει ο ίδιος.

Οι δρόμοι εδώ είναι πολύ κακοί, δεν υπάρχει άσφαλτος. Μετά τη βροχή, στα παπούτσια κολλάνε τεράστια κομμάτια λάσπης, αλλά ακόμα και σε αυτό ο Μισέλ βλέπει τη θετική πλευρά – οι άνθρωποι σπάνια φτάνουν ως εδώ λόγω των δυσκολιών. Ο μόνος δρόμος που υπάρχει οδηγεί στο μοναστήρι και εκεί ανά καιρούς εμφανίζονται και τα σκουπίδια.

Ο Μισέλ αναζητά συνεχώς κόσμο που θα ήθελε να τον ακολουθήσει. Έζησε πέντε χρόνια χωρίς μπάνιο και ανέσεις. Τώρα όμως λέει ότι θέλει να φτιάξει τις βασικές υποδομές γιατί κάθε χρόνο έρχονται να τον επισκεφτούν οι γονείς του, που έχουν σοβαρές επιχειρήσεις στη Γερμανία και είναι δύσκολο να προσαρμοστούν στις λάσπες που ζει. Ο Μισέλ έχει πολλές δουλειές και ακόμα περισσότερα σχέδια. Κάπως έτσι, ένας γερμανός χωρίς ουκρανικές ρίζες έμεινε εδώ και έμαθε την τοπική γλώσσα, έμαθε την ντόπια κτηνοτροφία και πώς να επιβιώνει έχοντας μια μικρή επιχείρηση στις δύσκολες συνθήκες του μετα-σοβιετικού περιορισμού και απαγορεύσεων. Εξεπλάγη με την αδιαφορία του τοπικού πληθυσμού αλλά πιστεύει στο καλύτερο

— Φυσικά, καταλαβαίνω ότι οι κομμουνιστές έχουν κάνει εκκαθάριση εδώ. Εξόρισαν όλους αυτούς που δούλευαν και άφησαν μόνο εκείνους που υπάκουγαν. Όταν πάω στο χωριό και τους λέω: «Πάρτε και κάντε!» ακούω ως απάντηση «Δεν μπορούμε.» Υπάρχει πάντα κάτι που τους λείπει, όλο δεν έχουν χρόνο για δουλειά. Τους δείχνω πως υπάρχουν πολλές μεγάλες ευκαιρίες. Έχω επιλέξει για τον εαυτό μου αυτή τη ζωή με τα βουβάλια μέσα στη φύση, κοντά στη φωτιά όπως κάποτε ζούσανε οι παππούδες και οι προπαππούδες τους, αλλά οι άνθρωποι μερικές φορές νομίζουν ότι δουλεύω παίρνοντας κονδύλια οπότε περιμένουν και σε αυτούς να έρθει κάποιος άλλος να τα κάνει και όχι οι ίδιοι.

Η φωνή του Μισέλ είναι πολύ ήσυχη και ευχάριστη. Ενώ μιλάει, τα μάτια του εκπέμπουν ένα απίστευτο φως, και μέσα από τα λόγια του νιώθεις έναν τεράστιο ενθουσιασμό, μια υπέροχη κινητήρια δύναμη. Μας κερνάει γάλα και τυρί. Το βουβαλίσιο γάλα μας φάνηκε ασυνήθιστα λιπαρό και το τυρί έχει μια υπέροχη, πολύ πλούσια γεύση.

— Οι άνθρωποι πουλάνε το τυρί (μπρίνζα) 100 γρίβνες το κιλό, αλλά θα έπρεπε να ήταν διπλάσια η τιμή! Είναι ένα οικολογικό προϊόν από την καρδιά των Καρπαθίων που δεν έχει πρόσθετα.

Αυτό το καλοκαίρι, ο Μισέλ δραπέτευσε μακριά από το πλαστικό και τα σκουπίδια που τα βουβάλια αγαπάνε να τρώνε, και πήγε στην περιοχή του Ράχιβ, στην κοιλάδα Περέσλιπ. Προηγουμένως, εκεί υπήρχαν οι βοσκοί που ερχόντουσαν για το καλοκαίρι, τώρα όμως οι κοιλάδες είναι άδειες. Τα κινητά τηλέφωνα σχεδόν δεν πιάνουν. Για αρκετούς μήνες, ο Μισέλ ζει στην ανοικτή φύση, έχτισε εδώ μια μικρή ξύλινη καλύβα. Τα βουβάλια δε χρειάζονται στάβλο, το καλοκαίρι κοιμούνται έξω.

Πρόσφατα, ο Μισέλ έζησε ένα δυσάρεστο γεγονός. Έκανε εξετάσεις αίματος σε μια ιδιωτική κλινική στην πόλη Χουστ, όπου τα αποτελέσματα έλεγαν ότι έχει ηπατίτιδα Β και είναι σοβαρά άρρωστος. Μόλις το έμαθε, έγραψε: «κλαίω γιατί πρέπει να αφήσω τα βουβάλια μου, πιθανόν για έξι μήνες για να κάνω θεραπεία» . Έπρεπε να πάει στο σπίτι του και να κάνει ξανά εξετάσεις αίματος. Στη γερμανική κλινική όμως αποδείχθηκε ότι δεν υπάρχει ηπατίτιδα. Από αυτή την ιστορία, από την μία πλευρά, νιώθεις απερίγραπτη ντροπή και πόνο για το επίπεδο των ιατρικών κλινικών στην Ουκρανία, από την άλλη πλευρά χαρά που ο Μισέλ είναι υγιής και μπόρεσε να επιστρέψει γρήγορα στα βουβάλια του, τα οποία σώζει από την εξαφάνιση και την ουκρανική αδιαφορία.

— Υπάρχει μια μεγάλη προστατευόμενη περιοχή δίπλα στον Δούναβη. Εκεί υπάρχει ένα νησί στο οποίο θέλουν να πάρουν μερικά από τα βουβάλια μου για να ζήσουν στην άγρια φύση. Είμαι έτοιμος να τους δώσω όσα χρειάζονται. Εκεί υπάρχουν ήδη άγρια άλογα. Μαζί με αυτά μπορούν να βόσκουν όλο το χρόνο και τα άγρια βουβάλια, χωρίς τους ανθρώπους, επειδή οι χειμώνες δεν είναι τόσο βαρείς. Έχω αρκετές βουβάλες που δεν έμαθαν ποτέ να μου δίνουν γάλα. Θα τις έδινα στην άγρια φύση. Το ονειρευόμουν πολύ καιρό.