24 lutego 2022 roku rozpoczęła się pełnowymiarowa inwazja rosyjska na Ukrainę. W wyniku heroicznego oporu Ukraińców, plan agresora polegający na szybkim zajęciu całego terytorium Ukrainy czy też „zajęciu Kijowa w kilka dni” nie powiódł się. Okupanci obrali sobie za cel konkretne miasta we wschodniej i południowej części Ukrainy, niszcząc ich infrastrukturę oraz terroryzując ludność.
Swatowe
Poprawna pisownia: Svatove
Poprawna wymowa: [Swatowe]
Rok założenia: 1660
Liczba ludności przed pełnowymiarową inwazją: 16 tysięcy
Okupacja przez wojska rosyjskie: od marca 2022 roku
Przed pełnowymiarową inwazją Rosji na Ukrainę Swatowe było jedynym miastem w regionie, w którym nie wzniesiono flagi ugrupowania „ŁRL” [Ługańska Republika Ludowa]. 8 marca 2022 roku wojska rosyjskie zajęły miasto i wprowadziły swój reżim. Jednak ukraińskie miasto kozackiej wolności czeka na wyzwolenie.
Historia miasta Swatowe
Założenie miasta Swatowego na Słobożańszczyźnie datuje się na rok 1660. Ziemia należała do kozackich osadników. Kozacy bronili południowych granic ówczesnego Imperium Rosyjskiego przed najazdami Tatarów krymskich i nogajskich, mieli własne prawa i samorząd, a co najważniejsze, byli wolni od pańszczyzny.
Kiedy Katarzyna II zlikwidowała Hetmańszczyznę, niezależne państwo ukraińskie, oraz system pułkowy, terytorium to zostało przyłączone do nowo utworzonej guberni słobodzko-ukraińskiej Imperium Rosyjskiego, a jego mieszkańcy — kozacy — otrzymali status „obywateli wojskowych” i utracili wszystkie swoje przywileje. Podobne procesy wzmożonej kontroli i rusyfikacji miały miejsce w wielu wschodnich regionach Ukrainy.
Jednym z głównych rodzajów pracy w słobodzie [osada, której mieszkańcy zwolnieni byli na pewien czas od ciężarów feudalnych] było rolnictwo i hodowla bydła, a jej mieszkańcy zajmowali się również gorzelnictwem i smolarstwem. Produkowali wozy, koła, pługi, szyli ubrania i buty. Stopniowo zaczęły pojawiać się jarmarki, które przyciągały kupców zarówno z różnych części Ukrainy, jak i innych krajów.
Na początku XIX wieku w pańszczyźnianej Rosji rozpoczął się reżim nieograniczonej władzy policyjnej znany jako „arakczejewszczyna”, w którym wsie i miasta przekształcono w osady wojskowe. Swatowa Łuczka (ówczesna nazwa Swatowego) nie była wyjątkiem, ponadto osada została przemianowana na Nowokaterynosław. Jednak po reformie z 1857 roku ziemia kozacka odzyskała dawną nazwę.
Do rozwoju gospodarczego osady przyczyniło się zbudowanie w 1895 roku linii kolejowej Kupiańsk-Łysyczańsk. W latach 1902–1903 w słobodzie zbudowano parowozownię (przedsiębiorstwo transportowo-produkcyjne zajmujące się utrzymaniem taboru kolejowego, takiego jak wagony lub lokomotywy).
W 1918 roku Swatowe, wraz z resztą wschodniej części Ukrainy, zostało zajęte przez rosyjski reżim bolszewicki, który pozostał u władzy do 1991 roku, z przerwą na okupację przez nazistowskie Niemcy w 1943 roku.
Ludność rejonu swatowskiego znacznie ucierpiała podczas Hołodomoru. W wyniku ludobójstwa narodu ukraińskiego dokonanego przez ZSRR w latach 1932–1933, według list dostarczonych przez Ługańskie Archiwum Obwodowe, w Swatowym i okolicach zmarło z głodu od 511 do 2717 osób. Tym tragicznym wydarzeniom poświęcony został film dokumentalny pt. „Zaklęcie zapomnienia: Hołodomor w latach 1932–33 na Ługańszczyźnie” (2009), nakręcony przez Irynę Mahrycką i Oleksandra Kramarenkę.
Najważniejsze zabytki Swatowego
Kompleks jaskiń świątynnych
Szczegółowe badania tego miejsca rozpoczęły się w 2011 roku, po odkryciu klasztoru w jaskiniach. Całkowita długość labiryntów jaskiniowych wynosi 230 metrów, a ich wysokość to około 2 metry. Wewnątrz znajdują się unikalne obrazy: krzyże, podpisy mnichów i inne symbole chrześcijańskie. Wyrzeźbiono także ołtarz, jadalnię i pomieszczenie kościelne. Naukowcy twierdzą, że jaskinie powstały pod koniec XIX wieku w kilku etapach.
Kozacka wieża strażnicza
Stworzona w 2015 roku w celu upamiętnienia prawdziwej wieży, która według historyków istniała w tym miejscu w XVII wieku. Przed zajęciem miasta przez wojska rosyjskie w 2022 roku wieża była miejscem corocznej gry wojskowo-patriotycznej „Dżura”.
Cerkiew Narodzenia św. Jana Chrzciciela
Jedna z najstarszych cerkwi w okolicach Swatowego, znajdująca się we wsi Miłuwatka. Jej historia rozpoczęła się od domu modlitwy zbudowanego przez kozaków pułku połtawskiego pod koniec XIX wieku. Później, w 1904 roku, architekt Wołodymyr Nemkin ukończył projekt nowej murowanej cerkwi. Dwa lata później rozpoczęła się budowa, a od każdego mieszkańca wsi zebrano darowiznę w wysokości 5 kopiejek (koszt jednej cegły). Wkrótce potem, w 1912 roku, mury cerkwi już się majestatycznie wznosiły w centrum wsi.
Miejski park wypoczynkowy
Pierwsze drzewa posadzono w parku w 1925 roku. Od tego czasu był on kilkakrotnie przebudowywany. W 2006 roku rozpoczęła się globalna rekonstrukcja, a w parku w związku z tym przywrócono ścieżki dla pieszych, zainstalowano oświetlenie, zamontowano ławki, posadzono młode drzewa i zbudowano plac sportowy. Przed pełnowymiarową inwazją odbywały się tam różne imprezy i zawody sportowe, a mieszkańcy relaksowali się i spędzali czas z rodziną i przyjaciółmi.
Pszczelarstwo i produkcja miodu
Pszczelarstwo od dawna było powszechnym zajęciem mieszkańców Swatowego i jego okolic. Starożytne dokumenty potwierdzają, że pasieki były tu własnością już na początku XVIII wieku. Nawet herb Swatowego przedstawia słonecznik z pszczołą, która jest uważana za symbol ciężkiej pracy w mieście.
Ukraina jest jednym z największych dostawców miodu, zwłaszcza na rynki zachodnie. Wiadomo, że przed inwazją na pełną skalę przemysł ten aktywnie rozwijał się na Słobożańszczyźnie i Doniecczyźnie. Na wschodzie Ukrainy wielu pszczelarzy zajmowało się tym biznesem w takich rejonach jak swatowski, starobielski i szczastyński, które znalazły się pod okupacją. Oczywiście znaczna liczba pasiek została po prostu porzucona przez ich właścicieli, uciekających ze swoich domów przed ostrzałem i zagrożenia życia. Dalsze istnienie pszczelarstwa we wschodniej Ukrainie jest zagrożone.
Pełnowymiarowa inwazja. Okupacja Swatowego oraz terror mieszkańców
Swatowe to centrum wspólnoty terytorialnej na Słobożańszczyźnie, która do marca 2022 roku znajdowała się pod władzą Ukrainy. 24 lutego Rosjanie próbowali przełamać ukraińską obronę w rejonie Swatowego przy użyciu broni ciężkiej, ale nie udało im się to.
1 marca do miasta wjechało kilka wrogich pojazdów z personelem wojskowym. Mieszkańcy zebrali się w pobliżu budynku policji, gdzie tamci stacjonowali. Wtedy udało się obronić miasto poprzez negocjacje, a rosyjscy najeźdźcy się wycofali. Jednak tydzień później okupanci wrócili z większą liczbą żołnierzy. Nie negocjowali już, tylko krzyczeli na mieszkańców, którzy stawiali opór (tłumaczenie z rosyjskiego): „Ukrainy nigdy tu nie będzie, rozejść się. Od teraz to jest ŁRL”. W ten sposób Swatowe zostało całkowicie zdobyte.
Na linii Kreminna-Swatowe od miesięcy toczą się ciężkie walki. Na początku 2023 roku Rosjanie ponownie podjęli próbę odparcia wojsk ukraińskich od głównych miast tego kierunku, jednak bez większego powodzenia. Linia ta jest kluczowa dla Sił Zbrojnych Ukrainy, ponieważ otwiera drogi do innych miast: Starobielska, Rubiżnego i Siewierodoniecka. Zatem Swatowe, podobnie jak inne tymczasowo okupowane miasta i wsie, oczekuje na wyzwolenie.
Starobielsk
Poprawna pisownia: Starobilsk
Poprawna wymowa: [Starobilsk]
Rok założenia: 1686
Liczba ludności przed pełnowymiarową inwazją: 16 tysięcy
Okupacja przez wojska rosyjskie: od marca 2022 roku
Starobielsk to miasto we wschodniej części Ukrainy, położone na lewym brzegu rzeki Ajdar. Nie ma tu kopalń ani zakładów przemysłowych. To spokojne i ciche miasto, w którym ulubionym środkiem transportu jest rower.
Historia miasta Starobielsk
Według wykopalisk archeologicznych pierwsze osady na terenie współczesnego miasta pojawiły się w okresie neolitu (VI—IV tysiąclecie p.n.e.). Znaleziono również pozostałości osad z epoki miedzi i brązu (III—I tysiąclecie p.n.e.).
Na początku XIII wieku ziemie te zostały spustoszone podczas najazdu tatarsko-mongolskiego. Później, w 1686 roku, na prawie bezludnym terenie kozacy założyli tu miasto Starobielsk. Wkrótce stało się miastem kupców i rolników. W historii znane jest z tego, że zatrzymywał się tu Nestor Machno, dowódca Rewolucyjnej Powstańczej Armii Ukrainy. Według legendy właśnie w pobliżu Starobielska zakopał on swoje skarby.
Starobielsk to rodzinne miasto słynnych pisarzy. Urodził się tu Iwan Switłycznyj, szistdesiatnyk i dysydent, oraz Serhij Żadan, nasz współczesny poeta i laureat wielu nagród literackich. To właśnie w Starobielsku nakręcono film „Dzikie pole”, adaptację jednego z utworów Żadana. O swoim rodzinnym mieście pisał w ten sposób:
— Na ulicach jest dużo piasku i moreli, morele wpadają do piasku, nikt ich nawet nie podnosi, całe ulice są pokryte morelami i trzeba uważać, żeby na nie nie nadepnąć i nie zranić.
Życie kulturalne Starobielska
Po zajęciu Ługańska przez siły rosyjskie w 2014 roku wiele instytucji administracyjnych i kulturalnych przeniosło się do Starobielska. Wśród nich była biblioteka naukowa w Ługańsku, która została przeniesiona tylko z dokumentami i pieczęcią, bez żadnych książek. Aby przetrwać, biblioteka musiała się zmienić. W ciągu kilku lat aktywiści biblioteki znaleźli lokal i przekształcili klasyczną bibliotekę w platformę kulturalno-edukacyjną o nazwie Good library, która stała się centrum życia kulturalnego miasta.
Od 2016 roku zaczęto tam organizować Good silent party, podczas którego ludzie tańczyli w małym pomieszczeniu w otoczeniu książek. Wszyscy w słuchawkach z odtwarzaną muzyką przez DJ-a radia internetowego, włączanego na smartfonach gości imprezy.
W 2020 roku ekipa Ukraїner nakręciła film dokumentalny o bibliotece w Starobielsku oraz porozmawiała z Serhijem Łetuczym, inicjatorem „cichej imprezy”, muzykiem i aktywistą.
— Wszyscy tańczyliśmy w tym samym czasie, każdy w swojej bibliotece. Świadomość, że teraz tańczysz w bibliotece w Starobielsku, a inni tańczą z tobą w innych miastach, a dokładnie w bibliotekach, była bardzo inspirująca. W ten sposób pokazaliśmy innym konserwatywnym bibliotekom, że biblioteka to coś więcej niż tylko książki.
Tworzenie murali w mieście było kolejną inicjatywą Serhija — zgromadził ochotników i artystów z Uniwersytetu Ługańskiego, którzy stali się autorami siedmiu murali w Starobielsku. Oprócz Nestora Machno murale przedstawiają fragmenty z wierszy autorów, którzy urodzili się lub mieszkali w Starobielsku. Serhij Łetuczyj opowiadał, że tworzeniu każdego muralu towarzyszył koncert i publiczna dyskusja z udziałem mieszkańców miasta.
W 2014 roku Serhij podróżował po Ukrainie, opowiadając o Starobielsku, a po powrocie dzielił się z mieszkańcami wszystkim, co udało mu się zobaczyć w innych regionach Ukrainy. Serhij jest osobą z niepełnosprawnością i był inicjatorem różnych projektów integracyjnych w mieście, jednak z powodu inwazji na pełną skalę został zmuszony do opuszczenia miasta.
Pełnowymiarowa inwazja i okupacja Starobielska
Walki na obrzeżach Starobielska trwają od pierwszych dni inwazji na pełną skalę. W lutym 2022 roku ukraińscy obrońcy zadali okupantom straty na tym obszarze.
Na początku wiosny 2022 roku wojska rosyjskie ponownie ruszyły na Starobielsk. 2 marca mieszkańcy miasta zablokowali drogę rosyjskim czołgom, przybywając na wiec z flagami narodowymi i śpiewając hymn Ukrainy. Następnie jednak, pomimo zaciekłego oporu mieszkańców, Rosjanom udało się zdobyć miasto.
Pomimo tego partyzanci ze Starobielska niestrudzenie przypominają najeźdźcom, kto naprawdę jest właścicielem miasta. Wysadzają w powietrze samochody kolaborantów oraz niszczą rosyjskich okupantów. Ich przykład inspiruje, by walczyć i każdego dnia z nową siłą przybliżać się do zwycięstwa.
