Επιστροφή

Το Πρύπιατ είναι μια πόλη στην περιοχή του Κιέβου, κοντά στα σύνορα Ουκρανίας-Λευκορωσίας, σε απόσταση 2 χλμ. από τον πυρηνικό σταθμό Τσορνόμπιλ. Αυτή η πόλη σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε ως δορυφορική πόλη ενός σταθμού ηλεκτροπαραγωγής, η ένατη ατομόπολη της Σοβιετικής Ένωσης.

Η πόλη παίρνει το όνομα από τον ποταμό Πρύπιατ στις όχθες του οποίου είναι χτισμένο, του δεξιού παραποτάμου του Δνείπερου. Το Πρύπιατ ιδρύθηκε το 1970 και, εκτός από πόλη των εργαζομένων του πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής, σχεδιάστηκε να χρησιμεύσει ως μεγάλος σιδηροδρομικός κόμβος, διατομή των εθνικών οδικών αρτηριών και στάση για την ποταμοπλοΐα.

Στις 26 Απριλίου 1986, στην τέταρτη μονάδα ισχύος του πυρηνικού σταθμού του Τσορνόμπιλ σημειώθηκε μεγάλο ατύχημα. Την επόμενη μέρα εκκενώθηκαν περίπου 47 χιλιάδες κάτοικους του Πρύπιατ. Ως αποτέλεσμα του ατυχήματος, η πόλη έγινε επικίνδυνη από τη ραδιενέργεια, έγινε περιοχή όπου οι άνθρωποι δεν μπορούν πλέον να ζήσουν.

Έκτοτε, η ζώνη των 30 χιλιομέτρων γύρω από τον σταθμό έχει γίνει μια ζώνη αλλοτρίωσης. Εντός της ζώνης βρίσκεται ο ίδιος ο πυρηνικός σταθμός, οι πόλεις Πρύπιατ και Τσορνόμπιλ, το βόρειο τμήμα της περιοχής Πολίσσια της περιφέρειας Κίεβο, καθώς και μέρος της περιφέρειας Ζιτόμιρ μέχρι τα σύνορα με τη Λευκορωσία.

Οι ιστορίες δύο πόλεων, του Πρύπιατ και του Τσορνόμπιλ, είναι στενά συνδεδεμένες. Συχνά τις μπερδεύουν, αν και πρόκειται για δύο τελείως διαφορετικές πόλεις. Το Τσορνόμπιλ βρίσκεται σε απόσταση περίπου 12 χλμ. από τον πυρηνικό σταθμό. Ο τοπικός πληθυσμός ανήλθε σε περίπου 14 χιλ. άτομα. Αυτή η πόλη δεν ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τον πυρηνικό σταθμό. Ο σταθμός ονομάστηκε Τσορνόμπιλ επειδή βρίσκεται στην περιοχή του Τσορνόμπιλ.

Оλεξάνδρ

Ο Ολέξανδρ Συροτά γεννήθηκε στην περιοχή Χερσώνα, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής ηλικίας του έζησε στο Πρύπιατ μαζί με τη μητέρα του, την συγγραφέα, συντάκτρια και μεταφράστρια, Λιουμπόβ Συροτά. Ο Ολέξανδρ ήταν μόλις 10 ετών όταν συνέβη το πυρηνικό δυστύχημα.

Πέρασαν τα χρόνια μετά την εκκένωση και η πόλη τον κάλεσε πίσω. Τώρα ο Ολέξανδρ γράφει και γυρίζει έργα ντοκιμαντέρ αφιερωμένα στην τραγωδία του Πρύπιατ και του Τσορνόμπιλ. Επίσης διοργανώνει και εκτελεί εκδρομές στη ζώνη αποκλεισμού. Είναι ο επικεφαλής του διεθνούς δημόσιου οργανισμού «Центр Припять.ком» και μέλος του Δημόσιου Συμβουλίου υπό την Κρατική υπηρεσία για τη διαχείριση της ζώνης αποκλεισμού.

Δυστύχημα

ο πυρηνικό δυστύχημα συνέβη το Σάββατο στις 26 Απριλίου 1986. Τότε υπήρχε ένα σύστημα εκπαίδευσης έξι ημερών, οπότε το πρωί του Σαββάτου ο Ολέξανδρ ξύπνησε και πήγε στο σχολείο, στην 3-Β τάξη:

– Ζήτησαν τους δασκάλους για επείγουσα σύσκεψη. Μάλλον λόγω των γεγονότων στο σταθμό. Μετά το δεύτερο μάθημα, στο διάλειμμα, ακούσαμε τις σειρήνες και τρέξαμε προς την πηγή διάδοσης του ήχου. Είδαμε μια αρκετά μεγάλη ομάδα αναστατωμένων ενηλίκων και στην πλατειούλα της κλινικής – περίπου δέκα ασθενοφόρα με ενεργοποιημένους τους φάρους. Αρχίσαμε να ρωτάμε: «Κύριε, κύριε, τι συνέβη;» Μέχρι να μας πει κάποιος ότι στο σταθμό υπάρχει πυρκαγιά και να μη τους ενοχλούμε, μη μπλεχτούμε στα πόδια τους. Εμείς τρέξαμε στη υπέρβαση για να δούμε την πυρκαγιά στο σταθμό.

Ο Ολέξανδρ, ήταν μικρός και περιγράφει το παρατηρούμενο όπως μπορούσε να το αντιληφθεί τότε:

– Πολλοί λένε για την τεράστια φλόγα στον ουρανό. Δεν αποκλείω ότι αυτό συνέβη, αλλά όχι τη στιγμή που ήρθαμε εμείς. Τότε ο σταθμός ήταν κρυμμένος από τον καπνό σαν ομίχλη. Δεν είδαμε τίποτα ενδιαφέρον, εκτός από το ότι τα ελικόπτερα άρχισαν να πετούν πάνω από τα κεφάλια μας.

Πολλές λεπτομέρειες από εκείνες τις μέρες θυμάται για πάντα:

Η ανακοίνωση για εκκένωση για πρώτη φορά ακούστηκε από το μεγάφωνο τις 27 Απριλίου στις 12 μ.μ. Δύο ώρες αργότερα άρχισαν να έρχονται τα λεωφορεία. Όλη την ώρα ήμουν κολλημένος στο παράθυρο, κουβεντιάζοντας με τους φίλους μου ενώ η μητέρα μου ήταν στη δουλειά. Θυμάμαι, ότι πριν την εκκένωση, όταν βγήκαμε στο δρόμο, η μητέρα αφαιρέθηκε από το προσωπικό του ΖΕΚ (Στ.Μ: ЖЕК, Житлово-Експлуатаційна Контора – γραφείο στέγασης) και από την μιλίτσια (Στ.Μ: – αστυνομία). Πήγαν να σφραγίσουν το οικισμό μας. Στη συνέχεια, επιβιβαστήκαμε στο λεωφορείο, το οποίο ήταν ακριβώς μπροστά από την είσοδό του σπιτιού μας, και φύγαμε. Τότε η εκκένωση θεωρήθηκε προσωρινή, μόνο για μερικές ημέρες. Γιατί να πάρετε μαζί σας κάτι όταν θα επιστρέψετε σε τρεις μέρες; Όλοι το θεώρησαν ως ένα επιπλέον ρεπό και πήραν ελάχιστο ρουχισμό, χαρτιά και σάντουιτς.

Την αρχή του νέου έτος 1987 η μαμά παρέλαβε ένα διαμέρισμα στο Κίεβο μετά από μεγάλο αγώνα. Πριν από αυτό, ήμασταν φιλοξενούμενοι σε διάφορους φίλους, λίγο στον έναν, λίγο στον άλλον.

Η μητέρα πήγε να εργαστεί ως συντάκτρια στο κινηματογραφικό στούντιο Δοβζζένκο. Εργάστηκε εκεί σχεδόν έως τη συνταξιοδότηση. Συγκεκριμένα, το 1988 μαζί με τον σκηνοθέτη Ρολάν Σεργιένκο γυρίσανε μια δημοσιογραφική ταινία «Το κατώφλι». Πιθανώς, ήταν ένα από τα πρώτα ντοκιμαντέρ για το Τσορνόμπιλ, όπου δεν επιδεικνύεται το σοβιετικό πάθος, αλλά πραγματικά γεγονότα. Στην Επιτροπή στη Μόσχα τους απείλησαν με εκτέλεση, διότι έδειξαν τόσο τη στρατιωτική ζώνη όσο και τα προβλήματα με την υγεία των ανθρώπων μετά το δυστύχημα.

Επιστροφή

Για πρώτη φορά ο Ολέξανδρ επέστρεψε στο Πρύπιατ το χειμώνα του 1992:

— Αυτή την στιγμή την περίμενα για πολλά χρόνια, διότι στους ανήλικους απαγορεύεται να βρίσκονται στη ζώνη αποκλεισμού. Ζήτησα από τη μητέρα μου να με βοηθήσει με αυτό. Έλεγε να περιμένω τουλάχιστον τα 16 μου, τότε κάτι να σκεφτούμε. Όταν έκλεισα τα 16 , πήγα στη μητέρα μου. Μου το υποσχέθηκες, λέω, τώρα ήρθε η ώρα να το κάνουμε. Συμφώνησαν με τον πρώην συνάδελφό της από το Μέγαρο Πολιτισμού «Ενεργέτικ» Σασκό Δεμίδοβ (εκείνη την εποχή ήταν διευθυντής του τηλεοπτικού σταθμού στην πόλη Σλαβούτιτς), να με πάρουν μαζί τους όταν πήγαν για να γυρίσουν μια ιστορία.

Το χειμώνα του 1992 ταξιδέψαμε για την αποκλεισμένη ζώνη με το λεωφορείο μες το Σλαβούτιτς. Με φέρανε στο Πρύπιατ, με αφήσανε εκεί και φύγανε για το σταθμό. Σχεδόν πέντε ώρες περπατούσα μόνος στην πόλη. Περπάτησα σε μέρη της παιδικής μου ηλικίας. Απλά έκλαιγα με λυγμούς. Ήταν μια επίσκεψη πολύ δύσκολη ψυχολογικά.

— Μόνο μετά από αυτό το ταξίδι συνειδητοποίησα για τον εαυτό μου ότι δεν έχουμε που να επιστρέψουμε. Μάλλον αυτό το ταξίδι έχει καθορίσει τι να κάνω. Βρήκα το δρόμο και τον τρόπο να επιστρέψω.

Στο δωμάτιό μου δεν βρήκα σχεδόν τίποτα. Η περιοχή μας είναι η πιο κοντινή στο σταθμό, έχει υποστεί πλήρη απογύμνωση. Τα έπιπλα και τα ψυγεία πετάχτηκαν από τα παράθυρα. Στη συνέχεια όλα αυτά θάφτηκαν στην άμμο. Ελάχιστα έχουν απομείνει: μερικά στοιχεία του κατασκευαστικού παιχνιδιού μου και μια λάμπα δαπέδου. Όλα τα άλλα πετάχτηκαν.

Δεν είχαμε πραγματικά πολύτιμα πράγματα, οπότε δεν τα έκλεψαν. Η μαμά όταν είχε επιστρέψει τον Μάιο του 1986, κατάφερε να πάρει μερικές φωτογραφίες και μερικά καπέλα της, τα οποία στη συνέχεια της δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα υγείας.

Αλλά τα άλμπουμ – είναι η μνήμη, δεν με άφησε να ξεχάσω την πόλη και με κάποιο τρόπο με βοήθησε να επιστρέψω εδώ. Τώρα είμαι εδώ συνεχώς. Δουλεύω με τον Τύπο, την τηλεόραση, τον κινηματογράφο. Γυρίζουμε μια ποικιλία έργων στο Πρύπιατ, εργαζόμαστε με αντιπροσωπείες που ενδιαφέρονται να το δουν, να περπατήσουν.

Ακόμα αισθάνομαι ότι αυτό είναι το σπίτι μου, και αυτά τα συναισθήματα δεν εξαφανίζονται. Ίσως αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους δεν μπορώ να κατευθύνω τις προσπάθειές μου σε κάτι άλλο. Επιστρέφω ξανά και ξανά. Ό,τι και κάνω, στο τέλος-τέλος βρίσκομαι πάλι εδώ.

Πρύπιατ

Ο Ολεξάνδρ λέει ότι μέχρι το 2000 η πόλη Πρύπιατ λειτουργούσε ως περιοχή στην οποία υπήρχαν ορισμένες επιχειρήσεις. Τότε να μπεις στη ζώνη αποκλεισμού ήταν πολύ πιο δύσκολο. Σίγουρα κανείς δεν ξενάγησε τουρίστες σε μεγάλο αριθμό. Η υποδομή ήταν σε καλύτερη κατάσταση, αλλά οι κίνδυνοι ραδιενέργειας ήταν σημαντικά υψηλοί.

Στο Πρύπιατ τώρα υπάρχουν δύο επιχειρήσεις – μια εγκατάσταση για την απολύμανση των φορμών και το γκαράζ για αυτοκίνητα που μεταφέρουν ραδιενεργά απόβλητα.

— Σε γενικές γραμμές, είναι ενδιαφέρον: το 1994, φθάνετε στην πόλη το χειμώνα, σκοτάδι, από το μεγάφωνο του δημαρχείου φωνάζει η Άλλα Πουγατσόβα (Στ.Μ: – γνωστή Ρωσίδα τραγουδίστρια.), σε όλη την πόλη ακούγεται το τραγούδι της «Εκατομμύρια κόκκινα τριαντάφυλλα». Και η λαμπρή πηγή φωτός είναι από το κολυμβητήριο «Λαζούρνιϊ», που είναι ανοικτό για το προσωπικό.

Ο Ολεξάνδρ θυμάται ότι πριν την επίσκεψη, συχνά είδε στα όνειρά του το Πρύπιατ γεμάτο ζωή, κατοικημένο. Μετά αυτό άλλαξε:

Συνέχισα να βλέπω στα όνειρα μου την πόλη, αλλά ποτέ πια ζωντανή. Είδα διάφορα: ότι επιστρέψαμε, ότι άνοιξαν την πρόσβαση, ότι ανακατασκευάστηκε.

Τα κτίρια και η μικροπεριοχές στο Πρύπιατ σταδιακά καταρρέουν. Αρχικά, τα κτίρια από τα τούβλα, λίγο αργότερα από το μπετόν. Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη πριν από την είσοδο σε ένα συγκεκριμένο κτίριο:

— Ο δρόμος που έχω ζήσει είναι η Οδός Δρούζζμπι Ναρόδιβ (Στ.Μ: – Της Φιλίας των Λαών.), είναι ένας από τους παλαιότερους στην πόλη Πρύπιατ. Εδώ το κτίριο είναι σε κατάσταση υπό κατάρρευση. Τα αποκολλημένα και σπασμένα πλακάκια είναι η πρώτη απόδειξη της κατάρρευσης. Κάπως έτσι όλα ξεκίνησαν στο παλιό σχολείο μου: πρώτα πέσανε τα πλακάκια με τα σοβατίσματα και σε ένα ή δύο χρόνια έπεσε ολόκληρο τμήμα του.

— Αυτό είναι ένα από τα κτίρια που θα καταρρεύσει σύντομα. «Η υγεία των ανθρώπων – ο πλούτος της χώρας!» – είναι ένα από τα τελευταία συνθήματα που παρέμειναν στο Πρύπιατ από τότε. Υπήρχαν πολλά από αυτά, σε όλη την πόλη. Σε γενικές γραμμές, ήταν ένα σοβιετικό μίνι Λας Βέγκας – όλα σε νέον, όλα φωτισμένα, όλα έλαμπαν. «Το κόμμα του Λένιν είναι η δύναμη του λαού, που μας οδηγεί στο θρίαμβο του κομμουνισμού», «Ας είναι το άτομο να είναι εργάτης, όχι στρατιώτης!», «Ειρηνικό άτομο σε κάθε σπίτι».

Σχολείο

— Σχολείο… Εάν μπροστά μου ήταν μια ηλικιωμένη δασκάλα, θα έλεγα ότι μου άρεσε αυτό το μέρος. Αλλά το μισούσα. Θα μπορούσα τότε να σκεφτώ: «Αϊ στα τσακίδια!». Να είστε προσεκτικοί με τις επιθυμίες σας. Έχουν την ιδιοκτησία να γίνουν πραγματικότητα.

Ο Ολεξάνδρ δείχνει το τόπο όπου έχουν περάσει οι τρεις πρώτες τάξεις της μάθησής του:

— Αυτή είναι η πτέρυγα του πρώτου δημοτικού σχολείου. Κάτω από τα ερείπια του πρώτου ορόφου είναι η είσοδος στην τάξη μου. Κάτω από κάθε σκάλα υπήρχε μια έξοδος κινδύνου. Στο σχολείο μας το χρησιμοποιούσαν για να το σκάνε από τα μαθήματα. Ήταν ένα φοβερό μυστικό. Κάποτε με τον φίλο μου το είχαμε σκάσει από ένα μάθημα, και βρήκαμε εκεί μέσα μια δερμάτινη μπάλα ποδοσφαίρου. Τώρα είναι δύσκολο να εξηγείς στα νεαρά αγόρια τι είναι τόσο ξεχωριστό σε μια δερμάτινη μπάλα στη Σοβιετική Ένωση τέλη της δεκαετίας του ’80. Αλλά για μας ήταν ένας πραγματικός θησαυρός. Παίζουμε με αυτήν την μπάλα, την κλοτσάμε και κάποια στιγμή την ρίχνουμε στην στέγη του λεβητοστασίου. Και πάπαλα, η μπάλα χάθηκε.

Λίγες μέρες μετά σε ένα διάλειμμα μας πιάνει ο ιδιοκτήτη της μπάλας: ένας χούλιγκαν, μερικά χρόνια μεγαλύτερος, με μια φρικτή φήμη. Μας πήρε και τους δύο και μας μίλησε, ως αποτέλεσμα της κουβέντας σε λίγες μέρες έπρεπε να του δώσουμε ή την μπάλα του ή 10 ρούβλια. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι 10 ρούβλια είδαμε ακόμη πιο σπάνια από τις δερμάτινες μπάλες ποδοσφαίρου. Αυτό ήταν επομένως απαράδεκτο. Και τι να κάναμε; Καλό να ήταν, βέβαια, να πούμε στην μάνα μας τι συμβαίνει. Δεν μπορούσαμε, λοιπόν, και κρυφτήκαμε. Πέρασαν δύο ή τρεις ημέρες. Και στη συνέχεια εκρήγνυται ο πυρηνικός σταθμός του Τσορνόμπιλ και στην εκκένωση πηγαίνουμε με ένα ευχάριστο συναίσθημα: υπάρχει μια επιπλέον καθυστέρηση τριών ημερών μέχρι τη συνάντηση με τον εκβιαστή.

Κάναμε μια συνάντηση για τους δικούς μας. Πριν μερικά χρόνια συγκεντρωθήκαμε πολλοί. Κάτσαμε καλά, τα είπαμε. Η γεωγραφία επανεγκατάστασης των πρώην κατοίκων του Πρύπιατ είναι ολόκληρη η πρώην Σοβιετική Ένωση και η Ευρώπη. Στην πραγματικότητα, ήταν πιο εύκολο για τους πρώην κατοίκους του Πρύπιατ να εγκατασταθούν κάπου μακριά από την Ουκρανία, από το Κίεβο, για να ξέρουν λιγότερα και να μιλούν λιγότερο.

Η άγρια φύση

Για δεκαετίες ανθρώπινης απουσίας στη ζώνη Τσορνόμπιλ, το μεγαλύτερο μέρος της έχει καλυφθεί από νεαρά δάση, όπου εγκαθίστανται άγρια ζώα. Πολλά ζώα της Κόκκινης Βίβλου απειλούμενων ζώων επιστρέφουν εδώ. Ο αριθμός των ψαριών, του ελαφιού, του λύκου και του ρήσου αυξάνεται. Κατατίθενται ακόμη και εκείνοι που δεν έζησαν ποτέ σε αυτό το έδαφος. Έτσι, εδώ εγκαταστάθηκαν ο γκρίζος πελαργός, η καφέ αρκούδα, ο θαλασσαετός και άλλα είδη που θεωρήθηκαν σπάνια σε αυτές τις εκτάσεις.

Επίσης στη ζώνη αποκλεισμού ζει ένας πληθυσμός άγριων αλόγων Πρζεβάλσκι – ένα είδος που κατά το 20ο αιώνα καταστράφηκε στο φυσικό περιβάλλον. Τα άλογα Πρζεβάλσκι εκτρέφονται στο αποθεματικό Ασκάνια-Νόβα στην Ουκρανία. Από εκεί, αυτό το είδος άγριων αλόγων οδηγήθηκε τη δεκαετία του 90 στη ζώνη αποκλεισμού του πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής του Τσορνόμπιλ, όπου ο πληθυσμός τους ζει πλέον ελεύθερα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.

Είναι δύσκολα να αναφέρουμε τον ακριβή αριθμό των αλόγων Πρζεβάλσκι στη ζώνη Τσορνόμπιλ. Για να μετρηθούν τα άλογα, πρέπει να σηματοδοτηθούν με ειδικά περιλαίμια ή τσιπ. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν εξειδικευμένες οργανώσεις που να το κάνουν.

Ο Ολεξάνδρ Συροτά μιλάει για την πρώτη του γνωστή περίπτωση, όταν τα άλογα του Πρζεβάλσκι βγαίνανε από τη ζώνη του Τσερνόμπιλ και ερχόταν στα περιβόλια των ανθρώπων:

— Το φθινόπωρο του 2014, σε ένα χωριό όπου ζούσαμε με την οικογένειά μου για ένα χρόνο (Σμ. Σγ – ο Ολεξάνδρ και η οικογένειά του το 2013 μετακόμισαν στο χωριό Δυτιάτκι, το οποίο βρίσκεται στα σύνορα με τη ζώνη αποκλεισμού.) ήρθαν δύο αγριοφοράδες. Εγκαταστάθηκαν στο πεδίο απέναντι από το σπίτι μου, άρχισαν να τρώνε τα υπολείμματα των καλλιεργειών των ανθρώπων, έκαναν παρέα με τον γείτονα-επιβήτορα. Πιθανώς, αποφάσισαν να μείνουν, επειδή υπάρχει καλό και πολύ φαγητό.

Αυτό δημιούργησε κάποιες δυσκολίες στους ντόπιους, επειδή τα άλογα κατέστρεφαν τους κήπους:

— Τα άλογα δεν καταλαβαίνουν ότι οι άνθρωποι έχουν τις καλλιέργειες για κατανάλωσή τους. «Ό,τι δεν φάω, τότε να τα δαγκώνω» – αυτή είναι η περίπτωσή τους. Κάναμε αρκετές προσπάθειες να επιστρέψουμε τα άλογα στη ζώνη αποκλεισμού: τον επιβήτορα, σε οποίον είχαν κόλλημα, καθοδηγήσαμε σε περιοχή αρκετών δεκάδων χιλιομέτρων μακριά. Μας ακολούθησαν και στη συνέχεια επέστρεψαν στη Δυτιάτκι.

Όταν ο Ολέξανδρ συνειδητοποίησε ότι οι προσπάθειες να διωχθούν τα άλογα ήταν μάταια, έχτισε για αυτά τα ζώα ένα περίβολο 50 με 50 μέτρα στην ίδια περιοχή όπου βόσκουν. Αυτό το περίβλημα έχει γίνει ένα προσωρινό καταφύγιο για τα άλογα.

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για ποιο λόγο αυτές οι άγριες φοράδες βγήκαν από τη ζώνη αποκλεισμού και πλησίασαν στους ανθρώπους. Ο Ολεξάνδρ λέει ότι οι γνωστοί του βιολόγοι υποθέτουν ότι αυτά τα άλογα έχουν εκδιωχθεί από το κοπάδι:

— Στα άλογα του Πρζεβάλσκι υπάρχουν κάποιες εσωτερικές σχέσεις. Εάν οι κόρες των αρσενικών έχουν φθάσει στην εφηβεία, τους διώχνει έξω για να ψάξουν για ένα νέο κοπάδι. Πιθανόν αυτό συνέβη. Πήγαν να αναζητήσουν έναν επιβήτορα και δεν μπορούσαν να το βρουν στο έδαφος της ζώνης. Επομένως, αυτές οι δύο φοράδες ξεπέρασαν τα σύνορά της ζώνης και βρέθηκαν στο χωριό του επιβήτορα Λορδ και αποφάσισαν να δημιουργήσουν μαζί του το δικό τους κοπάδι. Δεν ζήτησαν άδεια, ούτε του Λορδ επίσης. Απλά βρεθήκαμε αντιμέτωποι με το γεγονός: θα ζήσουμε εδώ.

Μέχρι το φθινόπωρο του 2016, τα άλογα έζησαν στην περιφραγμένη έκταση. Τους ταΐσαμε και ανεπιτυχώς προσπαθούσαμε να τους δώσουμε κάπου:

— Έχω ήδη χάσει την ελπίδα ότι κάτι θα γίνει. Επειδή κανείς δεν ήθελε να βοηθήσει. Αν και αυτό είναι ένα είδος από την Κόκκινο Βίβλο, για τη μοίρα τους θα πρέπει να ενδιαφέρει πρωτίστως το κράτος και όχι εμάς.

Κατά τη διάρκεια αυτών των δύο ετών από τις φοράδες γεννήθηκαν δύο υβριδικά πουλάρια από τον ίδιο επιβήτορα στον οποίο είχαν κολλήσει. Τα δύο κορίτσια τα ονομάσαμε Lilo και Stich ως χαρακτήρες του καρτούν:

— Τα ονόματα των πουλαριών τα βρήκε το παιδί μου. Τα ενήλικα ζώα τα ονομάσαμε εμείς. Το όνομά τους είναι το άλογο νούμερο 1 και το άλογο νούμερο 2, διότι με την φαντασία έχουμε πρόβλημα.

Στη συνέχεια, με τον Ολέξανδρ επικοινώνησε ο συντονιστής ζωολογικού κήπου στο Μεζζιγίρια (Στ.Μ: – Межигі́р’я – πρώην ιδιωτική κατοικία του Πρόεδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς.), Σεργίϊ Γριγόριεβ. Πρότεινε να προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε τα ζώα στο έδαφος του περιβόλου στο Σουχολούτσια όπου θα είχαν καλύτερες συνθήκες:

— Ήταν μια ολόκληρη ειδική πράξη. Τα άγρια ζώα, τα οποία, αν και μες τα δύο χρόνια ήταν συνηθισμένα με έναν άνθρωπο, δεν επέτρεψαν σε κανέναν να τα πλησιάζει. Ποτέ δεν έχουν μεταφερθεί. Καλέσαμε τους ζωολόγους, κτηνίατρους, που τους έδωσαν ένα ηρεμιστικό. Η επιχείρηση κράτησε μια ολόκληρη ημέρα, τα άλογα μεταφέρθηκαν με επιτυχία, όπου και χειμώνιασαν.

Λέσχη κυνηγών «Ο Κέδρος «, ή «Σουχολούτσια» είναι μια περιοχή όπου έκανε κυνήγι ο πρώην επικεφαλής του κράτους Βίκτορ Γιανουκόβιτς και το περιβάλλον του. Τώρα οι φύλακες της φύσης δημιουργούν σε αυτό το έδαφος το εθνικό πάρκο «Δνειπρόβσκο-Τέτεριβσκιϊ». Με την ελπίδα ότι εδώ δεν θα ξαναέρθουν οι κυνηγοί, αλλά οι οικοτουρίστες.

Ο Αλεξάνδρ εξηγεί ότι η εγκατάσταση αλόγων στο Σουχολούτσια είναι μια ιδανική περίπτωση, αφού ακόμη και στην ζώνη αποκλεισμού θα ήταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο:

— Θα μπορούσαν να γίνουν τροφή στους λύκους ή να βρεθούν αντιμέτωποι με τους ανθρώπους. Τα άγρια ζώα έχουν αυτούς τους κινδύνους: θηρευτές, ανθρώπους, παγίδες, λάκκους, έλλειψη σταθερής διατροφής. Μετά από δύο χρόνια ζωής με τους ανθρώπους η μόνη επιλογή είναι η περιοχή όπου τα άλογα θα αισθάνονται άνετα, όπου δεν θα κυνηγηθούν από τους λύκους.

Εκδρομές

Ο Ολεξάνδρ διοργανώνει εκδρομές στη ζώνη αποκλεισμού. Σε αυτή την απασχόληση τον οδήγησε τόσο μια συνειδητή απόφαση, όσο και μια σειρά από μοιραίες συμπτώσεις:

— Το 1997 βρέθηκα στο Πρύπιατ αρκετά απροσδόκητα για τον εαυτό μου. Τότε άρχισα να εργάζομαι στον τομέα κατασκευής πισίνων. Ο προϊστάμενος με έστειλε να αξιολογήσω τη δυνατότητα ανακατασκευής μιας πισίνας. Δεν ήξερα πού θα πήγαινα, μπήκα στο αυτοκίνητο και κοιμήθηκα. Ξύπνησα στο Πρύπιατ, κοντά στην πισίνα «Λαζούρνιϊ». Εκείνη την εποχή λειτουργούσε για το προσωπικό της ζώνης. Δεν είμαι βέβαιος ότι πρόκειται για κάποια σοβαρή επιχείρηση για πιθανές εργασίες ανακατασκευής της πισίνας. Ήταν στο επίπεδο πρωτοβουλίας ενός διαχειριστή που κάλεσε μια τυχαία εταιρεία για να εκτιμήσει αν είναι δυνατή η αναπαλαίωση ή όχι. Και βρίσκομαι εδώ κάνοντας, ουσιαστικά, μη επαγγελματική δουλειά. Και αυτό δεν είναι η μοναδική περίπτωση που με επέστρεφε στην πόλη.

Υπήρχε τέτοια στιγμή που έπρεπε να επιλέξω με τι θα ασχολούμαι στη συνέχεια. Κάποια στιγμή, απλώς αποφάσισα ότι το θέμα του Τσορνόμπιλ ήταν πιο ενδιαφέρον για μένα, πιο δικό μου. Παράτησα την επιχείρηση και άφησα τα πάντα στον συνεργάτη μου. Ήταν το 2004. Τότε δεν σκέφτηκα καν να μετακομίσω. Για κάποιο διάστημα εργάστηκα εξ αποστάσεως, στη συνέχεια κουράστηκα και άρχισα να ψάχνω για ένα σπίτι πιο κοντά στην εργασία, ώστε να μην χρειάζεται να πηγαίνω πουθενά. Αυτός είναι ίσως ο κύριος λόγος, και οτιδήποτε άλλο είναι ήδη λυρικό.

Αν μιλάμε για το αν ήθελα να επιστρέψω εδώ, αυτό ήταν μόνο πριν από την πρώτη μου επίσκεψη. Τότε πίστευα ότι υπήρχε ένα μέρος για να επιστρέψω.

Ο Ολεξάνδρ εξηγεί γιατί είναι τόσο σημαντικό να έχεις πείρα και γνώσεις για να δουλέψεις ξεναγός στη ζώνη του Τσορνόμπιλ:

— Τη ζώνη αποκλεισμού επισκέπτονται αρκετές χιλιάδες άνθρωποι ετησίως, και η τάση αυτή αυξάνεται. Έρχονται από όλο τον κόσμο. Δεν υπήρξαν ποτέ εκπρόσωποι από την αφρικανική ήπειρο, όμως έρχονταν από τις άλλες χώρες και ηπείρους. Γενικά, ένα ταξίδι στη ζώνη αποκλεισμού έχει συγκεκριμένους κίνδυνους. Και δεν μιλώ για τη ρύπανση ραδιενέργειας, αν και είναι επίσης ένας παράγοντας κινδύνου. Τώρα βρισκόμαστε σε μια αυλή, είναι πιθανό ότι αυτή την στιγμή πίσω από έναν θάμνο μπορεί να στέκεται μια αγέλη άγριων ζώων και εμείς ούτε να το καταλάβουμε. Λύκοι, ρήσοι… Στην αριστερή όχθη του ποταμού Πρύπιατ συναντούσαμε τα ίχνη των αρκούδων. Υπάρχουν κίνδυνοι που σχετίζονται με την κατάσταση των κτηρίων. Όπως τα βλέπετε, η πρώτη μικροπεριοχή βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση.

Η αντίληψή μου για το πώς μπορεί να είναι η περιοχή αλλοτρίωσης μπορεί να διαφέρει από το πώς το βλέπει το κράτος. Θα ήθελα να δω αυτή την επικράτεια όπως είναι ήδη de facto, μόνο με νομική υπόσταση. Πρόκειται για ένα μοναδικό υπαίθριο απόθεμα, όπου η φύση δείχνει ότι εξίσου αποκαθίσταται παρά τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Το Πρύπιατ είναι ένας τόπος όπου οι άνθρωποι μπορούν να αισθάνονται το ίδιο με τους επιζώντες, σαν έχουν βρεθεί στη θέση τους. Θα μπορούσαν να φανταστούν αν παρόμοιο να συμβεί στην πόλη τους, να βιώσουν αυτό. Και στο μέλλον, να ζουν έτσι ώστε να μην αφήνουν πίσω τους τις νεκρές πόλεις.

Ήμουν έξαλλος που η ζώνη αποκλεισμού ήταν ένα είδος έλξης για τους ανθρώπους. Ειδικά τα πρώτα χρόνια, όταν άρχισα να οργανώσω επισκέψεις εδώ. Είχα αηδία. Στην συνέχεια είδα πως άλλαζαν οι άνθρωποι όταν ερχόταν στο Πρύπιατ και όταν φεύγανε. Τώρα πιστεύω ότι το κίνητρο που τους έφερε εδώ είναι απολύτως ασήμαντο. Είναι σημαντικό τι να πάρουν από ‘δώ. Δεν εννοώ τσέπες γεμάτες με σουβενίρ, αλλά γνώση και εμπειρία.

Πολλοί μετά το ταξίδι πήραν τηλέφωνο και είπαν: «Ξέρεις, αυτό που μας έδειξες άλλαξε τον κόσμο μας». Αυτό είναι πολύ προσωπικό για καθέναν και συνήθως δεν μοιράζεται τέτοια πράγματα.

Αν και το Πρύπιατ, το οποίο ο Ολεξάνδρ Συρότα δείχνει καθημερινά στους επισκέπτες, σχετίζεται με τη σοβιετική κληρονομιά, ο ίδιος αισθάνεται Ουκρανός:

— Ήμουν μικρός όταν η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητη. Και θυμάμαι τα έντονα συναισθήματα, εκ μέρος και ευτυχία. Πιστεύω ότι η Ουκρανία πρέπει να είναι ανεξάρτητο κράτος, ανεξάρτητα από τις επιθυμίες των γειτόνων μας και τον τρόπο που μας βλέπουν. Έχουμε το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Η Ουκρανία είναι μια χαμένη και νεογέννητη πατρίδα. Η οικογένειά της μάνας μου καταπιέστηκε και εκδιώχθηκε από την Ουκρανία στην Κιργιζία. Επιστρέψαν εδώ μετά από πολλά χρόνια. Έχω δει τη μανά να αρχίζει να νιώθει Ουκρανή. Και εγώ το πέρασα και περνάω ακόμα.

Πως γυρίστηκε

Το videoblog για το πώς ταξιδέψαμε στο Πρύπιατ. Σχετικά με το πώς δεν πλυθήκαμε για πέντε ημέρες και πώς συναντηθήκαμε με τον πρώην συνεργάτη της ΟυΠΆ (ΣτΜ: УПА, укр. – ο Ουκρανικός επαναστατικός στρατός), ετών 91, έναν από τους τελευταίους που ζουν ακόμη. Σχετικά με μια νέα λέξη, η οποία στη θεωρία και στην πράξη έχει μελετηθεί από τον Πολωνό φωτογράφο Ματέους κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού.