Rus Propagandası Ukraynalıların İtibarını Nasıl Sarsıyor?

Küresel OSINT Molfar topluluğunun analistleri, 24 Şubat’tan beri aktif olarak rus savaş suçlarını araştırıyor ve Rus propagandasının mitleri çürütüyor. Bu kez rusların yurtdışındaki Ukraynalı mültecilerin itibarını, Ukrayna’yı destekleyen yetkililer ve yabancı fenomenleri nasıl karalamaya çalıştıklarını öğrenmek için araştırma yaptılar. Uzmanlara göre rus propagandacıları, Ukrayna’nın bir dizi ülke tarafından – silahlarla, insani yardımlarla veya bilgilerle – desteklemesinden çok rahatsız oluyorlar.

Molfar ekibi, 2022 ilkbahar-yaz döneminin Ukrayna karşıtı temel mesajlarını çeşitli sosyal medyada araştırdı ve çoğunun rus izine sahip olduğunu buldu.

Araştırmacılar, Twitter, Facebook, Instagram, Vkontakte (VK) üzerinden “Ukraynalı mülteciler” ve “Ukraynalı yetkili” olmak üzere iki anahtar kelimeyi ve Rusça, İngilizce, Almanca ve İtalyanca olarak bir dizi başka kaynak izlediler. Bu tür bir içerik analizi, Mayıs-Haziran 2022’de oluşturulan bu ifadelerle yayınların sayısı ve sıklığı, duygu (nötr, olumsuz veya olumlu anlamı) ve yerleştirildiği yerin gözden geçirilmesini içeriyordu. Böylece Molfar araştırmacıları, çeşitli çevrimiçi platformlarda rus propagandasının ana anlatılarını bulmak istediler. Derin veri analizi için ana araç Sosyal Arama hizmetiydi.

Kim Ukraynalı mültecileri sevmedi?

Rusya’nın başlattığı tam ölçekli savaş nedeniyle 14 milyondan fazla Ukraynalı evini terk etmek zorunda kaldı. Bazıları ülke içinde yerinden olmuş kişiler haline geldi, diğerleri yurtdışına gitti. Tabii ki rus propagandacıları bu konuyu kendi avantajlarına oynamaya karar verdiler, çünkü göçmen akışı AB ülkelerini uzun süredir endişelendiren bir konu ve Rusya onu bir “yumuşak güç” aracı olarak kullanarak sık sık manipüle ediyor.

Araştırma sonuçları

Ukrayna’dan gelen mülteciler hakkında olumsuz haberler yayan medyanın seçimi ilginç ve oldukça aydınlatıcıydı. Bu haberler, saygın bir üne sahip olmayan az bilinen yayınlar tarafından yapıldı. Bunların arasında iki Amerikan (YourTango ve anneler için topluluk Mommy Page), İngiliz (MSN UK), İrlanda (Extra.ie), Avusturya (The Adviser) yanı sıra Nijerya (Pocotua ve GHBase.Com) yayınları mevcut. Bu yayınların hedef kitlesi 50.000 ila 4 milyon okuyucu arasında değişmektedir (Ocak-Mayıs 2022 trafik verileri). Aralarında tanınabilir bir markaya, önemli bir geçmişe veya kanıtlanmış bir itibara sahip medya yok, yani aslında isimsizler. Bu sitelerin Rusya ile doğrudan bağlantılarını tespit etmek mümkün değildi, ancak sosyal medyalarda gözle görülür bir rus izi var – orada propagandacılar çok başarılı bir şekilde görevini yerine getirdiler.

Medyada incelenen tüm dillerde Ukraynalı mülteciler hakkında birçok ileti vardı: Mayıs-Haziran aylarında “Ukraynalı mülteciler” anahtar kelimesi 1.955 kez kullanıldı ve bunlardan en az 369’u (~%18.87) olumsuz bir duygusal çağrışım içeriyordu.

En az itibarsızlaştırıcı yayınlar İngilizce (~%8.4), en çok Rusça (~%39.8), İtalyanca (~%27.1) ve Almanca (~%24.6) idi (bu, toplam yayın sayısının değil, analiz edilen olumsuz yayınların sayısının yaklaşık %’si. Yayın seçimini bağlantıyı takip ederek bulabilirsiniz).

Dört dilin her birindeki gönderiler ayrı ayrı analiz edildi. Her grupta, kontrol ifadelerinin en sık meydana geldiği ilk 3 sosyal medya veya yayın seçildi.

İlginçtir ki Ukraynalı mülteciler ve Ukraynalı yetkililerle ilgili paylaşımların kaydedildiği en popüler sosyal medyaların Twitter (tüm dil sürümleri için ortalama değer %34,1, VK (%26,5)). Buna göre en fazla olumsuz gönderi sayısı Mülteciler hakkında tam olarak Twitter (%32) ve VK’da (%55) gözlemlendi. Propaganda mesajlarını dağıtmak için bu seçenek oldukça mantıklı görünüyor: Twitter’in basitleştirilmiş bir kayıt süreci var, yabancılar arasında çılgınca popüler ve içeriği Facebook kadar sıkı denetlenmiyor veya Instagram ve VK hâlâ Rusya Federasyonu’ndaki en popüler sosyal medya (aylık kitlesi 85 milyon kullanıcı).

Avrupa’nın Ukrayna’ya ve Ukrayna halkına karşı tutumunu kötüleştirmeye çalışan rus propagandacılar, Ukraynalıların imajını bozmaya çalışıyor. Bu nedenle sadece sahteleri yayan botlar satın alıyor, aynı zamanda blog yazarlarını ve kanaat önderlerini içerik oluşturmaya dahil ediyorlar. Negatif içerik yayan en aktif 10 kullanıcının listesi derlendi. Bunlar arasında Kremlin yanlısı anlatıları yayan Oleksiy Petrukhin, Zakhar Prilepin, Tetiana Montyan, Yulia Vityazeva var.

Ukraynalı mülteciler hakkında itibarsızlaştırıcı içerik yayan kullanıcıların çoğu, ruslar veya diğer ülkelerin rus yanlısı sakinleriydi (bu, rus savaşının gereçlerini – “Z”, “V” harflerini sergileyen sosyal medyadaki yayınlarıyla belirtilir ve “özel harekat”a ve bu kişilerin rus yanlısı kamuoyuna katılımına yapılan atıflar). Ve bu sonuçlar yayının dili ile ilişkili değildir, yani rus yanlısı bir konumu destekleyerek kullanıcılar kendi içeriklerini yayınlayabilir veya herhangi bir dilde hazır içeriği yeniden yayınlayabilir.

En popüler gönderilerin %30,8’i Rusya’da yaşayan kullanıcılara ait. Diğer %48,1’in yeri tespit edilemedi, ancak hesaplarının içeriği Kremlin anlatılarını desteklediklerini gösteriyor. Diğer %21,2’si ise farklı yerleri göstermektedir.

Ukraynalı mülteciler hakkında Rusça örneklem arasında analiz edilen 100 Twitter yayınından, gönderilerin %52’si olumsuz bir çağrışım içeriyor. En popüler anlatı ” (Rus.) Ukraynalı mülteciler Polonyalıları bıktırdı”. Ayrıca ” (Rus.) Ukraynalı mülteciler Ruanda’ya gönderilebilir” gibi örnekler de görebilirsiniz.

2017’den beri Ukrayna’da yasaklanan VK sosyal medyada, gönderilerin %68’i olumsuz. Tezler yaklaşık olarak aynı: “(Rus.) Hollandalılar Ukraynalı mültecileri evlerinden çıkarmaya başladı”, “(Rus.) Ukraynalı mülteciler Polonya sakinlerini delirtti”, “(Rus.) Polonya ücretsiz seyahati iptal ediyor” ve ” (Rus.) Belçikalılar Ukraynalı mültecilerden evlerini terk etmelerini talep ediyor.” Ruslar tarafından, ikamet yerlerini belirtmeyen diğer ülkelerden rus yanlısı kullanıcılar tarafından yayılırlar.

Görüldüğü gibi propagandacılar, gerçeklere dayanmayan, aşağılayıcı kelimeler ve duygusal, manipülatif formülasyonlar kullanmaktan çekinmiyorlar. Bu tür yayınlar, sorunu tek taraflı olarak, Rusya Federasyonu’nun lehine bir konumdan vurgulamaktadır.

Tabii ki, bazen Rus propagandacıları daha dikkatli çalışırlar: gerçek bir bilgi bahanesini temel alırlar ve biraz duygusal manşetler eklerler. Örneğin, ücretsiz seyahatin iptaliyle ilgili haberlerde olduğu gibi, bazen gerçek, genellikle tarafsız haberlere olumsuz duygular eklenir. Bu, çeşitli nedenlerle bilgileri eleştirel bir şekilde analiz etmeye hazır olmayan, ancak bir duygu uyumu içinde duygusal veya güvenilmez yayınları hızla yayan savunmasız insanlar arasında panik ekmeye yardımcı olur.

Twitter’daki İngilizce “Ukraynalı mülteciler” ifadesi, 100 gönderide yalnızca %10’luk olumsuz bir ifadeye sahiptir. Aynı zamanda olumsuz olan, Ukraynalıları değil, öncelikle mülteci kabul eden devletlerin göç politikasıdır.

Twitter’da Almanca 100 alıntıdan %32’si olumsuz. Ana tezler: “(Rus.) Avrupa’da nelerin gizli tutulduğu. Polonyalılar Ukraynalılar yüzünden sokaklara dökülüyor” ve “(Rus.) #Polonya #Ukraynalı #mültecilere #yardımdan #vazgeçiyor. Yerel toplu taşıma araçlarının ücretsiz kullanımı iptal edilecektir” (yazarın noktalama işaretleri korunmuştur. – ed). O zamanlar Polonya’da geçerli olan aynı konulara – öncelikle Ukraynalı mülteciler için çeşitli fırsatlara – vurgu yapıldığını gözlemliyoruz. Yani rus propagandacılarının medyada gündemi iyi takip ettiğini ve bilgilendirici sebeplere en kısa sürede cevap vermeye çalıştıklarını görüyoruz.

Almanya’daki VK daha çok Rus merkezlidir: yayınların %60’ı olumsuz. Tezler: “Avrupa Ukraynalılardan bıktı”, “Avrupalılar Ukraynalıları evlerinden kovuyor”, “İngiltere Ukraynalı mültecileri Ruanda’ya gönderiyor”. Yani Ukraynalıların iddiaya göre küstah olduğu ve yurtdışında yaramazlık yaptığı fikrini öne sürmek istiyorlar. Ukrayna plakalı çok pahalı arabaların park edildiği Polonya’daki bir otoparka ait olduğu iddia edilen bir video da yayıldı. Videonun gerçekliği doğrulanmadı. Rus propagandacıları, bu tür servetlerle savaştan diğer ülkelere tahliye edilmeleri durumunda yardım edilmemesi gereken Ukraynalıların refahı hakkındaki anlatıyı bu şekilde dağıtmak istediler. Rusların, Rusya ve Ukrayna vatandaşlarının yaşam standartlarında böylesine çarpıcı bir farkla uzlaşmayacakları açıktır.

Aynı anlatı İtalyanca VK’da da yayıldı. İtalyanca dilindeki Twitter, analiz edilen 100 gönderi başına %42 olumsuz gönderiye sahip. Ana mesajlar neredeyse aynı: “Ukraynalılara karşı Polonyalılar” ve “Polonya’daki pahalı arabalarla Ukraynalı mülteciler.” Bu arada, Rusya’nın İtalya’da oldukça güçlü etki alanları var: bazı siyasi güçler saldırgan ülkeye açıkça sempati duyuyor ve onu destekliyor, birçok kültürel kurum Kremlin yanlısı anlatıları destekliyor ve İtalyanlar Putin’i güçlü bir lider olarak kahramanlaştırıyor.

Ukraynalı yetkililer ve “satın alınan” ünlüler

Ukraynalı yetkililerin “yetersizliği”, Rus propagandasının öne çıkarmaya çalıştığı bir başka konu. Bu, rus yüksek rütbeli yetkililerin medyaları tarafından ele geçirilen ve yeniden üretilen kilit tezlerinden biridir. Ukrayna devletini yok etmek, saldırgan ülkenin gizlenmemiş hedefidir. Bu nedenle Ukrayna’daki iç krizlere başvurmak, sahtekarlık ve ihanet yaymak, ülkeyi Ukraynalıların kendi elleriyle içeriden yok etmenin çok uygun bir yoludur.

Bununla birlikte rus propagandacıları, Ukrayna ve savaştan etkilenen Ukraynalılar için her zaman sembolik veya finansal destek gösteren çeşitli faaliyet alanlarından ünlülerin çabalarını değersizleştirme girişimlerinden kaçınmıyorlar. Alay sahtekarlıklar, yabancı yıldızların Ukrayna’ya bu kadar dikkatine sakince tepki veremeyen rusların tipik bir tepkisidir.

Araştırma sonuçları

Ukraynalı yetkililerle ilgili iletiler, mültecilerden çok daha az dağıtıldı. Hükümetle ilgili 100 Rusça Twitter gönderisinden sadece 9’u olumsuzsa, mültecilerle ilgili bu tür 52 gönderi vardı. Ruslar için sıradan Ukraynalıları eleştirmek, dedikleri gibi kendilerine daha yakın olan ve onları inciten (elbette empati anlamında değil) Ukraynalı yetkililerden daha kolay ve daha keyifli.

“Ukrayna hükümeti” ifadesi medyada 401 kez yer aldı ve Twitter’daki yayınların yalnızca %2,2’si (medyadan materyalleri bu platformda yayınlayarak) olumsuzdu ve rus yanlısı kullanıcılara aitti. Ana anlatılar: “dereotlular (Rus. ‘ukroplar’ – Ukraynalılara atıfta bulunan bir rus dili etnik hakarettir) Donbass’ı teslim ediyor”, “Ukrayna hükümeti şehirlerini bombalamaya başladı” ve “Ukrayna hükümeti yalan söylüyor ve sahte şeyler yayıyor.” Örnekler iki değişmez eğilimi gösteriyor: Rusya temsilcileri suçlarının suçunu Ukraynalılara yüklemeye devam ediyor ve Ukraynalıları hor görüyorlar.

Rus propagandacıları, Hollywood yıldızlarının Ukrayna’ya gelişi konusunu iki kez kullandılar: Hem Ukraynalı mülteciler hem de Ukrayna hükümeti hakkında itibarsızlaştırıcı hikayeler yaymak için. Özellikle Angelina Jolie’nin Lviv ziyareti VK’da aktif olarak tartışıldı. Ayrıca, “(Rus.) Lviv fırınının sahipleri Angelina Joly’nin oturduğu tuvaleti satışa çıkardı“, “(Rus.) Lviv fırınının sahipleri Joly’nin bitirmediği kruvasanı satışa çıkardı“, “(Rus.) Joly, Ukraynalı çocukları evlat edineceğine söz verdi, ancak iletişim kurmayı bıraktı “, tüm bunlar elbette, amacı Ukrayna’ya dünya çapında bir isim olan yıldızların dikkatini ve yardımını değersizleştirmek olan uydurmalardır.

Ayrıca sosyal medya kullanıcılarının şu ifadelere sardıkları “kardeş milletler” anlatısını da kullandılar: “(Rus.) Sekiz yıldır halkım halkımı öldürüyor.” Ya da tam tersine, Ukrayna’nın “şalvar, tezek ve savaş hopakları ailesi” olduğu gibi saçma mesajlar yayarlar.

BM İyi Niyet Elçisi Ben Stiller’in Lviv ve Makarov’daki Ukraynalı savaş mağdurlarıyla buluşma ziyareti, belirli tezler olmadan tartışıldı, ancak VK’daki yayınların %10’unun olumsuz, özellikle aktörü hor görüyor ve niyetleriyle alay ediyorlar ( 1, 2, 3, 4, 5, 6). Aynı şekilde Twitter ve VK, Amerikalı aktör ve film yönetmeni Sean Penn’in ziyaretini de anlattı (1, 2). Şimdi Ukrayna’ya gelen tüm ünlülerin “satın alındığı” sonucuna vardılar ve Ukrayna’nın kaderini gerçekten umursamıyorlar. Yorumcular, elbette, yıldızların ticari çıkarlarına dair herhangi bir kanıt sunmuyorlar. Bunun yerine ünlüler, insani misyonları ve BM’ye karşı yükümlülükleri ne olursa olsun, Ukrayna’yı ziyaret etmeye ve takipçilerine savaş hakkındaki gerçekleri anlatmaya devam ediyor.

Rus propagandasının amaçlarından biri, Ukrayna hükümetinin imajını bir şekilde bozmak. Bu nedenle rus yanlısı blogcular ve fenomenler arasında, blogcu Oleksiy Petrukhin’in sayfasındaki “Halkın Hizmetkarı” dizisinin görüntülerini içeren bir ileti gibi, ilk bakışta masum görünen şaka yayınları var. Bununla birlikte, gerçekleri ve mesajın orijinal içeriğini çarpıtarak Ukraynalı yetkilileri küçük düşürmek ve alay etmek için tasarlanmıştır. Özellikle, bu durumda, blogcu bağlamsız çekimler kullanır, seri başkan Holoborodko ve Ukrayna’nın gerçek şu anki başkanı Volodımır Zelenskiy’in görüntülerini karıştırır. Bu tür anlatılar, Ukrayna makamlarını “bir uyuşturucu bağımlısı ve neo-Naziler çetesi” olarak adlandıran propagandanın devamı niteliğindedir.

Propagandacıların bir diğer amacı, mümkün olduğu kadar çok insanı (hala “özel harekat” olarak adlandırdıkları) savaştan “kolektif Batı”nın sorumlu olduğuna ikna etmek. Odak noktalarını bu şekilde değiştiriyorlar: Savaş Rusya ile Ukrayna arasında değil, Rusya ile “büyük güç”ün geleceğine tecavüz eden Batılı ülkeler arasında yaşanıyor, yani Rusya bunu yapmaya çalışıyor gibi görünüyor, yani saldırganın konumunu kurbanın konumunun arkasına gizliyor.

Her şeyden önce, bu anlatı Ukrayna’yı küçük düşürmenin, “değersiz”, “yetersiz ülke” (1, 2) olduğunu ve aslında savaşın “daha saygın” bir rakiple yürütüldüğünü göstermenin bir yoludur. İkincisi, Rusya bu şekilde Ukrayna topraklarında işlenen savaş suçlarının sorumluluğunu ve suçluluğunu ortadan kaldırmaya ve halkının gözünde itibarını beyazlatmaya çalışıyor (1, 2, 3). Bu nedenle birçok Rus blog yazarı ve fenomenler, “kabahat Batı’da” gibi yayınlara ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini haklı çıkarmak için bitmeyen girişimlere sahip.

Bütün bunlar, hibrit savaşlarda çatışmanın birkaç cephede aynı anda gerçekleştiğini bir kez daha kanıtlıyor. Ve bilgi mücadelesinin kısa ve uzun vadeli perspektifte önemli bir etkisi var. Savaş zamanında bilgiyi doğrulamak barış zamanında olduğundan çok daha zor olsa da, temel bilgi hijyenini hatırlamakta fayda var. Yalnızca doğrulanmış ve yetkili kaynakları okuyun, anonim mesajlar yaymayın (ve genellikle güvenmediğiniz gönderileri ve haberleri yaymayın) ve medyada ve sosyal medyada gördükleriniz hakkında eleştirel düşünün. Doğrulanmış gerçekler olmadan sahte ve duygusal mesajlar yaymak, düşmanın propaganda makinesine doğrudan bir yardımdır. Düşüncesiz ve hararetli yeniden paylaşımlardan ve kontrolsüz haber tüketiminden kaçının. Bu şekilde sadece kendi ruh sağlığınızı korumakla kalmayacak, aynı zamanda ortak zaferimize de yardımcı olacaksınız.