Operacje pokojowe, wojskowe i humanitarne Ukrainy w innych krajach

W grudniu 2022 roku Ukraina była członkiem 81 organizacji międzynarodowych, gdzie na równi z innymi krajami zajmowała się kwestiami politycznymi, środowiskowymi, humanitarnymi, gospodarczymi, egzekwowaniem prawa oraz innymi ważnymi problemami globalnymi. Od czasu odzyskania niepodległości, około 45 000 żołnierzy Sił Zbrojnych Ukrainy wzięło udział w co najmniej 27 międzynarodowych operacjach mających na celu utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa.

Równolegle z umacnianiem pozycji Ukrainy na arenie międzynarodowej, Rosja od dawna rozpowszechnia dezinformację, mówiącą, że suwerenność Ukrainy jest niczym więcej niż fikcją. Wystarczy spojrzeć na liczne oskarżenia Rosjan o rzekome oznaki failed state (pol. upadłego państwa) w Ukrainie i oświadczenie Putina w grudniu 2021 roku o tym, że Ukraina została wymyślona przez Lenina. Wraz z rozpoczęciem inwazji na pełną skalę, kiedy to ukraińskie siły obronne niespodziewanie odparły liczne ataki, a później z powodzeniem opanowały zachodnią broń, rosyjscy propagandyści zaczęli rozpowszechniać kolejną tezę – jakoby Ukraińcy potrafią tylko nieustannie prosić o pomoc wojskową lub finansową, osłabiając w ten sposób gospodarki krajów partnerskich.

Rosyjski tzw. analityk Iwan Lizan twierdzi, że Ukraina nie osiągnęła żadnych zauważalnych rezultatów, chociaż otrzymała wszystko, o co prosiła, z wyjątkiem myśliwców i rakiet dalekiego zasięgu (we wrześniu 2023 roku zaczęła je również otrzymywać). Dlatego Zachód, obserwując jej niezdolność do zakończenia wojny, stopniowo odmawia inwestowania w ten „start-up”, jak to ujmuje Lizan. Jego „kolega” w szerzeniu dezinformacji, sekretarz prasowy prezydenta Rosji Pieskow, twierdzi, że Wołodymyr Zełeński „nudzi” Stany Zjednoczone i Europę, a jego próby uzyskania większej pomocy są chciwe. Pieskow powołuje się tu na słowa prezydenta Ukrainy: „jak broń, przeznaczona dla mnie, (Zełeńskiego — red.) może być przekazywana Izraelowi?” (który został zaatakowany przez palestyńskie ugrupowanie islamskiego ruchu Hamas 7 października 2023 roku).

Podobną, ale anglojęzyczną propagandę szerzy agencja informacyjna TASS, manipulując informacjami na temat tragedii we wsi Hroza na Słobożańszczyźnie, gdzie w wyniku rosyjskiego ataku rakietowego zginęło około 50 mieszkańców – prawie połowa ówczesnej ludności wioski. Rosyjskie media twierdzą, że Ukraina oskarża Rosję o zbrodnie wyłącznie podczas zagranicznych wizyt prezydenta Zełeńskiego, bo w ten sposób łatwiej jej przekonać zagranicznych partnerów do przejścia na jej stronę i udzielenia pomocy. Według TASS, ukraińskie przywództwo jest gotowe kłamać o śmierci rzekomo cywilnych mieszkańców wsi, którzy w rzeczywistości byli neonazistami. Jak widzimy, rosyjska propaganda sięga do skrajnie cynicznych i zniekształconych tez, mając na celu stworzenie wizerunku Ukrainy jako kraju, który żąda zasobów, ale nie odgrywa istotnej roli w międzynarodowej architekturze bezpieczeństwa.

Opowiadamy o tym, jak Ukraina pomagała innym krajom na długo przed pełnowymiarową inwazją, zarówno w ramach organizacji międzynarodowych, jak i samodzielnie.

Pierwsza ukraińska operacja pokojowa w Jugosławii

W latach 1992–1995 Ukraina wzięła udział w operacji pokojowej ONZ na terytorium Jugosławii. W tym czasie Słowenia, Chorwacja oraz Bośnia i Hercegowina dążyły do odłączenia się od Jugosławii i uzyskania niepodległości. Decyzja ta spotkała się z międzynarodowym poparciem, w tym poparciem ONZ, która uznała ją za prawo narodów do samostanowienia. Był to początek wojny między siłami serbskimi, mającymi na celu zachowanie państwa w jego ówczesnej formie, a republikami jugosłowiańskimi.

11 lipca 1995 roku Serbowie zamordowali w Srebrenicy 8000 bośniackich muzułmanów i zaplanowali kolejną masową czystkę etniczną w wiosce Žepa, gdzie także mieszkało wielu przedstawicieli tej społeczności. Mając tylko 9 transporterów opancerzonych i lekką broń palną, 79 żołnierzy z 240. Oddzielnego Batalionu Ukraińskich Sił Zbrojnych przez dwa tygodnie broniło wioski przed 2000 Serbów. W rezultacie, serbski generał i zbrodniarz wojenny Ratko Mladić był zmuszony poprosić Ukraińców o negocjacje. Pułkownikowi Mykoli Werchohladowi udało się uzyskać zgodę na zorganizowanie zielonego korytarza dla mieszkańców. Ewakuacja rozpoczęła się 25 lipca. W tym czasie, ukraińskim siłom pokojowym pomagali francuscy żołnierze. Zaangażowano ponad 60 autobusów, które przetransportowały w bezpieczne miejsce ponad 5000 osób. Operacja ta jest nazywana najbardziej udaną w historii współczesnych Sił Zbrojnych Ukrainy do 2014 roku.

W ciągu trzech lat, do misji pokojowych w Jugosławii dołączyło około 1300 ukraińskich żołnierzy, spośród których 15 zginęło. Ich głównym zadaniem było powstrzymanie walk i ustabilizowanie sytuacji: żołnierze patrolowali ulice, monitorowali porządek publiczny i eskortowali dostawy pomocy humanitarnej.

Misja humanitarna Ukrainy w Sakartwelo (Gruzja)

W 1993 roku Ukraina po raz pierwszy wzięła udział w misji pokojowej bez kierownictwa organizacji międzynarodowych. Na terytorium Sakartwelo (prawidłowa nazwa Gruzji) miał miejsce konflikt zbrojny separatystów abchaskich dążących do niepodległości przy wsparciu Rosji i bojowników z Kaukazu Północnego, przeciwko nim występował rząd kraju. Pod koniec ostrej fazy walk powstała samozwańcza Republika Abchazji. W rezultacie, z powodu prześladowań etnicznych, tysiące ludzi stało się uchodźcami. Próbowali oni dostać się do centrum kraju przez górskie przełęcze Swanetii, ale zimno i silne zamieci powodowały głód, obrażenia i odmrożenia. Władze Sakartwelo nie miały wówczas wystarczającej liczby helikopterów do ewakuacji, dlatego zwróciły się o pomoc do krajów partnerskich.

Ukraina wysłała oddział złożony z 15 śmigłowców Mi-8 oraz 106 pilotów śmigłowcowych. Tylko pierwszego dnia ewakuacji uratowano 570 osób, drugiego – 2162. Dziennie wykonywano do sześciu lotów, nawet pod ostrzałami. Od 10 do 14 października 1993 roku uratowano około 8000 osób.

W sierpniu 2008 roku, gdy Rosja wprowadziła swoje wojska na terytorium Sakartwelo, Ukraina wysłała systemy obrony przeciwlotniczej, kompleksy rakietowe „Buk” i „Osa” oraz odpowiednie do nich zestawy bojowe. Dzięki szybko dostarczonemu sprzętowi, wojsko kartwelskie było w stanie zestrzelić 12 rosyjskich bombowców. Micheil Saakaszwili, ówczesny prezydent Sakartwelo, informował, że powstrzymać agresję w pierwszych dniach było najtrudniej, ale udało się to m.in. dzięki pomocy Ukrainy. Pomimo udzielonego wsparcia, które nasz kraj wielokrotnie zapewniał, po rozpoczęciu pełnoskalowej wojny na terytorium Ukrainy Sakartwelo odmówiło zwrotu dostarczonych wcześniej rakietowych zestawów przeciwlotniczych „Buk”.

Ukraińskie wsparcie zbrojne dla Macedonii

W 1991 roku Macedonia (od 2019 roku oficjalnie znana jako Republika Macedonii Północnej) ogłosiła niepodległość od Jugosławii i stała się jedyną byłą republiką jugosłowiańską, która uzyskała niepodległość w sposób pokojowy. Drugą co do wielkości społecznością narodową w Macedonii (po samych Macedończykach), stali się Albańczycy. Tworzyli oni partie polityczne i uczestniczyli w rozwiązywaniu problemów politycznych. Jednak do 2001 roku sytuacja zaczęła się pogarszać z powodu ograniczeń w używaniu języka albańskiego w instytucjach urzędowych i edukacji, a także zakazu używania flagi Albanii.

Konflikt rozpoczął się 22 stycznia 2001 roku, kiedy uzbrojeni albańscy rebelianci z Narodowej Armii Wyzwolenia zaatakowali komisariat policji w wiosce Tearce, zabijając jednego policjanta i raniąc trzech innych. Kiedy Macedonia, niebędąca jeszcze członkiem międzynarodowych sojuszy bezpieczeństwa, potrzebowała większej ilości broni do obrony przed grupą bojowników, państwa NATO zaproponowały rozwiązanie problemu w drodze negocjacji.

W marcu 2001 roku Macedonia zwróciła się o pomoc do krajów partnerskich. Ukraina podpisała dwustronną umowę z macedońskim rządem na sprzedaż broni po niższych cenach. W marcu tego samego roku przybyła pierwsza partia ukraińskich śmigłowców: cztery Mi-8MT wyposażone w karabiny maszynowe i dwa Mi-24. Później, w czerwcu, przybyły kolejne cztery śmigłowce Mi-24 i cztery samoloty szturmowe Su-25. Pomimo niezadowolenia krajów NATO, które dążyły do politycznego rozwiązania konfliktu, Ukraina kontynuowała dostawy broni do Macedonii. Na początku sierpnia 2001 roku wysłano do 30 czołgów i 20 transporterów opancerzonych, odnowionych w ukraińskich fabrykach. Walki zakończyły się 13 sierpnia 2001 roku, kiedy rząd macedoński i albańskie siły polityczne podpisały w Ochrydzie porozumienie pokojowe.

Od początku pełnowymiarowej wojny w Ukrainie, Macedonia Północna dostarczyła do niej różne rodzaje amunicji i broni. Łączna kwota pomocy wyniosła około 16% rocznego budżetu obronnego kraju. Macedonia Północna zwróciła również Ukrainie cztery samoloty wojskowe Su-25, które zostały zakupione od niej w 2001 roku.

Ukraińskie siły pokojowe w Iraku

Po obaleniu reżimu dyktatora Saddama Husajna ONZ zaapelowała do wielu krajów o przywrócenie stabilności w Iraku poprzez wspólne wysiłki. W maju 2003 roku 5. Oddzielna Brygada Zmechanizowana Sił Zbrojnych Ukrainy została rozmieszczona w Iraku w ramach międzynarodowych sił koalicyjnych, przeciwko którym islamscy bojownicy prowadzili wojnę partyzancką. Po zakończeniu misji wojsk ukraińskich wiosną 2005 roku, Stany Zjednoczone zaproponowały Ukrainie kontynuowanie operacji w Iraku w charakterze doradców wojskowych i obserwatorów.

Operacja wojskowa w Iraku jest jedną z największych misji zagranicznych w historii niepodległej Ukrainy. W ciągu pięciu lat do 2008 roku wzięło w niej udział ponad 1600 ukraińskich żołnierzy, z których 18 zginęło, a 40 zostało rannych.

Ukraińscy naukowcy w Japonii

Kiedy Ukraina doświadczyła katastrofy w Czarnobylu, największej awarii nuklearnej w historii, Japonia stała się jednym z największych darczyńców, finansując osłonę nad reaktorem elektrowni jądrowej oraz programy humanitarne. Dlatego, gdy miała miejsce katastrofa nuklearna w Japonii, nasz kraj nie mógł pozostać obojętny.

11 marca 2011 roku w wyniku potężnego trzęsienia ziemi i tsunami, w elektrowni jądrowej Fukushima-1 uszkodzony został układ chłodzenia reaktorów. W wyniku wysokiej temperatury paliwa jądrowego, przez kilka dni na blokach energetycznych dochodziło do wybuchów wodoru i pożarów. Japońska Narodowa Agencja Policji odnotowała, że z powodu klęsk żywiołowych i ich skutków zginęło około 15 900 osób, a prawie 2523, według danych z 2023 roku, uznawane są za zaginione.

Japonia zaczęła tworzyć instytucje naukowe do badania radioaktywności, a ekspertów szukała właśnie w Ukrainie. Japończycy byli zainteresowani doświadczeniem kraju, który przeszedł podobną katastrofę, badał wpływ promieniowania na środowisko, a przede wszystkim wiedział, jak się przed nim chronić. Na przykład Mykoła Sztejnberg, były główny inżynier Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej, dzielił się swoimi doświadczeniami z japońskimi specjalistami na temat tego, jak w Ukrainie chroniono personel elektrowni przed falami promieniowania. Natomiast Dmytro Bazyka, naukowiec i akademik, opowiadał o leczeniu osób poszkodowanych w wyniku katastrofy w Czarnobylu. Nasi eksperci byli zapraszani do wygłaszania wykładów w instytutach i ministerstwach.

Ponadto 4 sierpnia 2011 roku, w odpowiedzi na oficjalny apel japońskiego rządu, za pośrednictwem organizacji pozarządowych Ukraina wysłała ładunek humanitarny z indywidualnymi środkami ochrony radiologicznej: dozymetrami, radiometrami, maskami przeciwgazowymi.

Ukraina w walce z koronawirusem

Podczas pandemii CoViD-19, kiedy choroba dotykała kolejne kraje, Wołodymyr Zełeński podpisał dekret o wysłaniu zespołu lekarzy i sprzętu medycznego na pomoc Włochom, gdzie wystąpiła jedna z pierwszych fal masowych zachorowań. W sumie do Włoch przybyło 20 lekarzy różnych specjalności: specjaliści chorób zakaźnych, lekarze intensywnej terapii, chirurdzy, anestezjolodzy, pielęgniarki i pielęgniarze. Wiele włoskich mediów poinformowało o przybyciu specjalistów, zaznaczając, że Ukraina, wraz z Albanią i Polską, zapewnia Włochom szczególne wsparcie.

W czasie pandemii koronawirusa Ukraina transportowała środki medyczne z Chin do różnych krajów zachodnich. Największy wówczas samolot transportowy na świecie An-225 „Mrija”, który został uszkodzony podczas rosyjskiej inwazji w Hostomelu, pomagał innym krajom w walce z pandemią. Dostarczył m.in. ponad tysiąc metrów sześciennych sprzętu ochronnego do Polski i Francji.

Ukraińscy ratownicy w Turcji

Po raz pierwszy Ukraina przyszła z pomocą Turcji podczas silnych pożarów lasów w lipcu 2021 roku. Dwa samoloty gaśnicze An-32P dotarły do prowincji Mugla, aby pomóc powstrzymać rozprzestrzenianie się ognia. Kilka dni później samoloty DSNS (Państwowej Służby Ukrainy ds. Sytuacji Nadzwyczajnych – przyp. tłum.) wyleciały gasić pożary w prowincji Antalya, które również rozprzestrzeniły się na miasta Osmaniye, Kayseri, Kocaeli, Adana i Mersin. Pożar udało się ostatecznie opanować 12 sierpnia tego samego roku.

W 2023 roku południowa i centralna część Turcji doświadczyła silnych trzęsień ziemi, w wyniku których zginęło ponad 50 000 osób. Z Ukrainy została wysłana grupa poszukiwawczo-ratownicza składająca się z 87 ratowników. W ciągu dziesięciu dni uratowano kobietę, uwolniono spod gruzów ciała 58 ofiar śmiertelnych, w tym dziewięciorga dzieci. Nasi specjaliści sprawdzili również około 500 budynków, pomogli w rozbiórce gruzów i udzielili pomocy medycznej poszkodowanym.

Ewakuacja ludzi z Afganistanu przez ukraińskich żołnierzy

Po całkowitym wycofaniu wojsk NATO z Afganistanu, w sierpniu 2021 roku bojownicy talibscy zajęli Kabul. W tym czasie wiele osób, w tym obcokrajowców, próbowało wydostać się z kraju. 19 afgańskich tłumaczy współpracujących z kanadyjskim wojskiem miało wraz z rodzinami wejść na pokład samolotu w Kabulu, a następnie polecieć do Kanady. Jednak po zamachu terrorystycznym na stołecznym lotnisku, zorganizowanym przez organizację terrorystyczną ISIS, ogłoszono, że obywatele Afganistanu z otwartymi wizami nie mogą opuścić kraju bez eskorty obcokrajowców.

Po kilku nieudanych próbach uzyskania zgody na powrót tłumaczy, kanadyjski rząd zwrócił się do Departamentu Stanu USA i Kataru, ale ich wysiłki nie poprawiły sytuacji. Dlatego Kanada poprosiła o pomoc Ukrainę. Grupa ukraińskich wojskowych udała się do centrum Kabulu, gdzie odnalazła na terenie lokalnego bazaru mikrobusy z tłumaczami i eskortowała ich na lotnisko. Po udanym locie tłumacze i ich rodziny dotarły do Kijowa, skąd następnie wróciły do Kanady.

W sumie ukraińskie wojsko ewakuowało w tych miesiącach z Afganistanu ponad 500 obywateli różnych krajów, w tym także Ukraińców.

Ostatnia misja Ukrainy w Kongo

6 kwietnia 1994 roku rozpoczęło się ludobójstwo w Rwandzie, kiedy plemię Hutu przystąpiło do eksterminacji plemienia Tutsi. W ciągu trzech miesięcy zginęło 800 000 przedstawicieli Tutsi i tych Hutu, którzy odmówili brania udziału w masakrze. Sprawcy zbrodni uciekli do wschodnich prowincji Konga, gdzie utworzyli zbrojne grupy i kontynuowali ataki na ludność cywilną.

Od 2012 roku 18. Samodzielny Oddział Śmigłowców Sił Zbrojnych Ukrainy w ramach kontyngentu ONZ uczestniczył w misji pokojowej, mającej na celu stabilizację sytuacji w Demokratycznej Republice Konga: dołączyło 156 wojskowych, a ukraińskie śmigłowce stanowiły jedną trzecią zaangażowanych środków ONZ. Głównym zadaniem było ewakuowanie rannych i chorych, rozpoznanie terenu oraz patrolowanie. Łącznie, przez 10 lat ukraińskie śmigłowce spędziły ponad 22 473 godzin w powietrzu, przewiozły ponad 116 280 pasażerów i ładunków o łącznej wadze 5600 ton. W tym czasie przeprowadzono 12 rotacji naszych wojskowych.

W związku z pełnowymiarową inwazją rosyjską, ukraińskim żołnierzom nie udało się zakończyć misji – na mocy decyzji prezydenta Wołodymyra Zełeńskiego, wojska ukraińskie opuściły Kongo w 2022 roku.

Od czasu ogłoszenia niepodległości, Ukraina uczestniczy w misjach międzynarodowych, których celem jest ratowanie ofiar, rozwiązywanie konfliktów i utrzymanie pokoju. Pomimo trudności i walki z wrogiem państwo ukraińskie nie tylko przyjmuje międzynarodowe wsparcie, ale w dalszym ciągu pozostaje pełnoprawną częścią wspólnoty światowej, gotową nieść pomoc krajom, które tego potrzebują.