Ukraińscy podróżnicy przeszłości: odkrycia naukowe i krytyka imperialnej Rosji

W tym okresie ukraińscy podróżnicy byli niestety podporządkowani Imperium Rosyjskiemu i później Związkowi Radzieckiemu, z tego powodu często podróżowali i dokonywali swoich odkryć w ich imieniu. Aktywnie wykorzystuje to rosyjska propaganda, która stuleciami przywłaszczała sobie osiągnięcia przedstawicieli zniewolonych narodów. Mimo to, patrzyli oni na świat z innej perspektywy, popierali progresywne humanistyczne poglądy. Już wtedy Ukraińcy krytykowali politykę rosyjskiego niewolnictwa i imperializmu. Obecnie możemy oddawać szacunek wybitnym ukraińskim badaczom, a także doceniać ich dziedzictwo.

Jurij Łysianskyj

Urodził się w 1773 roku w Niżynie na Siewierszczyźnie w rodzinie duchownej. Był potomkiem rodu starszyzny kozackiej, żeglarzem, geografem i twórca rosyjskich nauk oceanograficznych.

W wieku dziesięciu lat wstąpił do Morskiego Korpusu Kadeckiego, ale był zmuszony przedwcześnie zakończyć naukę przez początek wojny rosyjsko-szwedzkiej w latach 1788-1790. Piętnastoletniego chłopca od razu wysłano na bałtycki front.

Po zakończeniu wojny Łysianskyj odbył praktyki w Wielkiej Brytanii, a potem jeszcze sześć lat służył w brytyjskiej flocie. Wówczas odbył kilka dalekich podróży: do brzegów Ameryki Północnej i Przylądku Dobrej Nadziei na południu Afryki. W latach 1795-1796 żył w USA, gdzie został przedstawiony pierwszemu prezydentowi George’owi Washingtonowi.

W 1797 roku podróżnik odbył podróż na południe Afryki, gdzie zainteresował się warunkami życia miejscowej ludności. Oburzało go, że kolonizatorzy dla rozrywki polowali na rdzennych mieszkańców — Buszmenów i Hotentotów. Zajmował się tam przyrodniczo-historycznymi obserwacjami, nabył kolekcję muszli tropikalnych oraz wypchane zwierzęta niektórych gatunków charakterystycznych dla regionu.

Na początku roku 1799 Łysianskyj wyruszył żaglowcem do Indii, gdzie spotkał się z wysokiej rangi brytyjskimi żołnierzami, w tym z Gubernatorem Generalnym Indii. Ukrainiec odwiedził także pałac władcy prowincji, któremu opowiedział o Ukrainie i rodzinnym Niżynie. W swoim dzienniku zapisywał informacje o życiu, codzienności i kulturze Hindusów.

Po tym Jurij Łysianskyj chciał pojechać do Australii, ale rosyjski ambasador listownie poinformował, że stosunki z Anglikami uległy pogorszeniu i musi przybyć do Sankt Petersburga. Jednak Łysianskyj spędził w Wielkiej Brytanii jeszcze dwa lata. Okazało się, że przez długi pobyt za granicą Ukrainiec stracił umiejętność mówienia po rosyjsku. Wysyłano do niego nawet brata, aby przywrócił mu „dar mowy.”

W 1803 roku Jurij Łysianskyj wyruszył w podróż dookoła świata na statku „Newa”. Ciekawe jest to, że rosyjskie dowództwo wojskowe i czynownicy (urzędnicy państwowi z czasów cara Piotra I) byli przeciwni, powołując się na brak wszelkiego rodzaju zasobów, ale podróż została sfinansowana przez pozarządową Rosyjsko-Amerykańską Kompanię Handlową. Podczas niej przeprowadzał badania naukowe i udoskonalał ówczesne mapy, w tym położenie Wyspy Wielkanocnej za pomocą astronomicznych obserwacji. Oprócz tego udało mu się ułożyć słownik języka miejscowej ludności wyspy i określić ich liczebność.

Następnie Łysianskyj przybył do Alaski, która wtedy była pod kontrolą Rosyjsko-Amerykańskiej Kompanii Handlowej. Razem z załogą wziął tam udział w budowie nowego fortu, który obecnie jest miastem Sitka w USA. Podróżnik nakreślił także dokładne mapy wybrzeża Alaski od strony Oceanu Spokojnego. Pisał o biedzie miejscowej ludności i okrutnej polityce rosyjskiej administracji kolonialnej w stosunku do rdzennych narodów, w tym o zawyżonych cenach i wyzysku ludności zdolnej do pracy. Rosjanie brali dzieci jako zakładników, aby mężczyźni nie odmawiali pracować. Stał się świadkiem głodu i wymierania lokalnych mieszkańców. Aby jakoś im pomóc, rozwoził na bajdarze (tradycyjna łódź) suszoną rybę z zapasów statku.

Stamtąd Łysianskyj wyruszył na Wyspy Mariańskie. Po drodze natrafił na wcześniej nieznany ląd przy Hawajach, który później nazwano Wyspą Łysianskiego, oraz rafę koralową. Ukraiński podróżnik opisał życie i zwyczaje ludności Hawajów w swoich notatkach oraz ułożył słownik języka hawajskiego.

W 1806 roku zakończyła się trzyletnia podróż dookoła świata. Jurij Łysianskyj był pierwszym członkiem Rosyjskiej Floty Imperialnej, któremu udało się opłynąć Ziemię. Oprócz tego dokonał kilku geograficznych, oceanograficznych i etnograficznych odkryć. Obecnie rosyjska propaganda nazywa ukraińskiego podróżnika dumą rosyjskiej floty, pierwszym „Małorusem”, który opłynął dookoła świat i zaprzecza jego ukraińskiemu pochodzeniu. Jednocześnie w 2018 roku pod Sankt Petersburgiem spłonęła starodawna sadyba, w której Łysianskyj żył dziesiątki lat. Według wyników śledztwa było to umyślne podpalenie.

Obecnie imieniem Jurija Łysianskiego nazwany jest półwysep na brzegu Morza Ochockiego, cieśnina, rzeka i góra na wyspie Sachalin. W rodzinnym mieście podróżnika znajduje się jego pomnik i izba pamięci „Podróżnik kozackiego rodu” w Muzeum rzadkich książek Uniwersytetu Niżyńskiego.

Iwan Zawadowskyj

Urodził się w 1780 roku w pobliżu Hadziacza na Połtawszczyźnie. Podróżował dookoła świata, był odkrywcą polarnym, kartografem, hydrografem i kolekcjonerem zbiorów przyrodniczych.

W latach 1819-1821 objął posadę zastępcy kapitana na okręcie wojennym „Wostok” (z ros. „Wschód”), który opłynął ziemię do Oceanu Południowego, podczas poszukiwania szlaku na biegun południowy. Ekspedycja była jedną z pierwszych, podczas których odkryto Antarktydę i wyspy w jej pobliżu: archipelag Sandwich Południowy, Wyspę Aleksandra i Wyspę Piotra I. Już od czasów historiografii radzieckiej, Iwana Zawadowskiego kreuje się na Rosjanina tak jak i Łysianskiego.

Jedną wyspę wulkaniczną nazwano na cześć Zawadowskiego. W 2016 roku rząd Georgii Południowej i Sandwichu Południowego wydrukował cztery znaczki pocztowe „Wyspa Zawadowskiego”. Jego imieniem nazwano także jeszcze jedną wyspę na Zachodnim Lodowcu Szelfowym w pobliżu Antarktydy. W powieści filmowej wybitnego ukraińskiego reżysera XX wieku Ołeksandra Dowżenki „Antarktyda” Iwan Zawadowskyj jest jednym z głównych bohaterów.

Żeglarz został pochowany w Odessie w 1837 roku. Niestety grób zrujnowali bolszewicy. Jednak na Bulwarze Przymorskim w Odessie znajduje się „Budynek kontradmirała Iwana Zawadowskiego”, który wzniesiono w ostatnich latach jego życia. Na początku mieścił się w nim dom dochodowy, a potem — hotel i restauracja.

Jehor Kowalewskyj

Urodził się w 1809 roku we wsi Jarosiwka nieopodal Charkowa na Słobożańszczyźnie w wielodzietnej rodzinie ziemianina. Był podróżnikiem, pisarzem, geologiem i archeologiem, jednym z pierwszych geografów-orientalistów Imperium Rosyjskiego.

Kowalewskyj ukończył studia na wydziale filologicznym Uniwersytetu Charkowskiego, który założył jego wuj stryjeczny, Wasyl Karazin. W 1830 roku razem ze starszym bratem pojechał na rosyjski Ałtaj. Spędził tam siedem lat pracując podczas ekspedycji poszukujących złota, a w 1837 roku wysłano go na poszukiwanie złóż złota w Czarnogórze. Jednak udało się znaleźć jedynie pokłady rud żelaza, ołowiu, miedzi i marmuropodobnego wapnia. Podczas wykopalisk naukowiec dokonał również archeologicznego odkrycia rzymskiego miasta Dukla. Kowalewskyj opisał rzeźbę i budowę geologiczną Czarnogóry.

Na początku lat 40. XIX wieku Kowalewskyj podróżował po Chiwie i Bucharze w Uzbekistanie, które były wtedy jednymi z głównych kierunków rosyjskiej ekspansji. Oprócz tego zwiedził Indie Północne, Kaszmir i Afganistan. Wtedy również naukowiec badał Karpaty, prowadził obserwacje w Bośni i Hercegowinie, Rumunii, Bułgarii.

W styczniu 1848 roku jego ekspedycja wyruszyła do Egiptu, aby znaleźć złoto, kamienie szlachetne oraz wyznaczyć dokładne miejsce źródła rzeki Nil. Rozpoczęli swoją drogę z Kairu i pragnęli dotrzeć do stolicy Sudanu — Chartumu. Geolog bezbłędnie odnalazł złoża złota i założył zakład górniczy.

W 1849 roku opublikował pracę „Podróż do wnętrza Afryki”, w której porównywał afrykańskich niewolników z rosyjskimi chłopami i krytykował zniewolenie człowieka. Oburzyło to cesarza, Kowalewskyj otrzymał więc surową reprymendę i ośmiodniową karę aresztu wojskowego. Jednak nie udało mu się skorzystać z tych „atrakcji” Imperium Rosyjskiego, ponieważ znajdował się już na nowej misji w Chinach, gdzie wysłano go w celu rozstrzygnięcia sporów handlowych i towarzyszenia misji duchowej w Pekinie. Po tej podróży w 1851 roku zawarto traktat z Kuldży, który sprzyjał rozwojowi handlu Imperium Rosyjskiego z Zachodnimi Chinami. W tym czasie Kowalewskyj badał florę i faunę Mongolii.

W latach 1856-1861 kierował Azjatyckim departamentem Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Stał się wtedy jednym z założycieli i zastępcą prezesa Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. W 1856 roku wybrano go na członka korespondenta, a w 1857 roku — członka honorowego Rosyjskiej Akademii Nauk w Sankt Petersburgu. Oprócz tego Jehor Kowalewskyj założył Fundusz Literacki i osobiście nim kierował. Organizacja pomagała pisarzom, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji. W młodości utrzymywał bliskie stosunki z wybitnym ukraińskim pisarzem Mykołą Gogolem oraz utrzymywał legendarnego ukraińskiego poetę i artystę Tarasa Szewczenkę.

Mykoła Mykłucho-Makłaj

Urodził się w 1846 roku we wsi Jazykowo w Guberni nowogrodzkiej w rodzinie Ukraińców. Jego ojciec był szlachcicem na Siewierszczyźnie, pochodził z rodu kozaków zaporoskich, a matka z polsko-niemieckiej zrusyfikowanej rodziny. Mykłucho-Makłaj był światowej sławy podróżnikiem, poliglotą, geografem, etnografem i antropologiem. W ciągu swojego życia napisał około 160 prac naukowych.

Naukowiec badał antropologię i etnografię rdzennej ludności Południowo-Wschodniej Azji, Australii i Oceanii (wysp Polinezji, Melanezji i Mikronezji). W latach 1871-1872 żył pośród Papuasów północno-wschodniego wybrzeża (przez pewien czas nazywany Wybrzeżem Makłaja) wyspy Nowa Gwinea. Jego nazwiskiem nazwano także rzekę. Ukrainiec walczył w obronie praw Papuasów, przeciw przygotowaniom kolonialnego podziału Nowej Gwinei, przeciw aneksji Wybrzeża Makłaja przez Cesarstwo Niemieckie, przeciw rasizmowi i kolonializmowi. Natomiast w rosyjskiej prasie oświadczono jedynie, że chce on, aby Nową Gwineę okupowała Wielka Brytania. Dziennik z podróży „Wśród dzikusów Nowej Gwinei” wydano w języku ukraińskim w 1961 roku w Kijowie.

W 1876 roku Mykłucho-Makłaj podróżował po zachodniej Mikronezji i północnej Melanezji, gdzie prowadził badania etnograficzne i antropologiczne, zbierał również informacje o handlarzach niewolnikami. Następnie wyruszył do Singapuru, a potem z powodu choroby zgodnie z zaleceniami lekarzy wyjechał do australijskiego Sydney. Stał się tam honorowym członkiem Towarzystwa Linneuszowskiego Nowej Południowej Walii, prowadził badania porównawczo-anatomiczne, antropologiczne i etnograficzne, oraz publikował artykuły. Z jego inicjatywy w Sydney utworzono morską stację biologiczną.

Pod koniec 1881 roku Mykłucho-Makłaj rozpoczął pisanie „Notatki o porywaniu ludzi i niewolnictwie w zachodniej części Oceanu Spokojnego” oraz „Projekt rozwoju Wybrzeża Makłaja”. 8 kwietnia tego samego roku opublikował list otwarty do komandora w obronie rdzennej ludności Oceanii.

Po powrocie do Europy, Mykoła Mykłucho-Makłaj prowadził wykłady w takich stolicach jak Londyn, Berlin czy Paryż. Badał także ojczyznę, w tym codzienne życie i zwyczaje lokalnych wspólnot Poleszuków, Drewlan, faunę Krymu i Morza Czarnego. Oprócz tego dwukrotnie przyjechał do majątku matki i brata w Malinie na Polesiu. Co ciekawe w latach 1980 i 1988 do Malina z Australii przyjeżdżał wnuk naukowca Robert.
Pamięć o badaczu szanuje się nie tylko w Ukrainie, lecz także w wielu innych krajach świata. Na przykład w Dżakarcie, Sydney i Kuala Lumpur wzniesiono jego popiersie. Na Przylądku Garagasi (Papua — Nowa Gwinea) w miejscu jego chaty postawiono pomnik upamiętniający Mykłucho-Makłaja.

Ołeksandr Bułatowycz

Urodził się w 1870 roku w Orle na Słobożańszczyźnie (obecnie miasto wchodzi w skład Rosji) w rodzinie szlacheckiej. Jest znany przeważnie jako badacz Afryki, etnograf i geograf.

W 1896 roku ukończył wyścig na 350 wiorst (około 373 kilometry) po górzystej pustyni na wielbłądach z Dżibuti do Hareru w Afryce Wschodniej w ciągu trzech dni i osiemnastu godzin, a więc o co najmniej sześć godzin szybciej niż do tej pory udawało się profesjonalistom.

W latach 1897-1899 Bułatowycz odbył trzy ekspedycje do Etiopii, której wówczas jeszcze nie zbadano. Podczas jednej z nich jako działacz Czerwonego Krzyża zajmował się szpitalem dla etiopskich żołnierzy, którzy walczyli przeciwko włoskim kolonizatorom. Bułatowycz odwiedził stolicę Addis Abeba oraz centralne i zachodnie prowincje kraju. Historie z tej podróży ukazały się w książce-dzienniku „Od Entoto do rzeki Baro”, która została opublikowana w 1897 roku.

W 1898 roku dotarł do południowego wybrzeża jeziora Rudolfa i przeciął górski region Kaffa, który był wtedy jeszcze nieznany Europejczykom. Bułatowycz naniósł te ziemie na mapy, badał ich geologię i hydrogeologię, zebrał kolekcję materiałów mineralogicznych i etnograficznych. Oprócz tego odrzucił hipotezę, że etiopska rzeka Omo jest dopływem Nilu, natomiast zaznaczył na mapie prawdziwy dopływ jakim jest Sobat. W 1899 roku eksplorował zachodnią część Etiopii, która graniczy z Sudanem.

Następnie Ołeksandr Bułatowycz został mnichem i wyjechał na górę Athos, gdzie przyjął schimę — odizolowanie od świata. W 1910 roku stał się hieromnichem, a następnie dwa lata organizował prawosławny monastyr w Etiopii. Rozczarowany oficjalną rosyjską cerkwią prawosławną podróżnik wystąpił przeciw Synodowi i rosyjskiej państwowej cerkiewnej ideologii: pisał artykuły i pamflety. W 1913 roku został zatrzymany i wysłany do rodzinnego majątku w Ukrainie — we wsi Lucykiwce na Słobożańszczyźnie. Bułatowycz brał udział w I wojnie światowej jako kapelan pułkowy. Trafił w niewolę, jednak udało mu się stamtąd uciec i powrócić do Lucykiwki.

Anton Omelczenko

Urodził się w 1883 roku we wsi Bat’ky na Połtawszczyźnie. Był uczestnikiem ekspedycji Roberta Scotta, która była jedną z pierwszych, jakie dotarły do Antarktydy. Na statku Terra Nova (z port. — „Nowa ziemia”) podróżnik przepłynął Ocean Spokojny, Indyjski i Atlantycki. W składzie ekspedycji przeważnie opiekował się końmi, ponieważ bieda w dzieciństwie zmusiła go do oswojenia się z nimi w młodym wieku. Fotograf, który był na froncie, wykonał serię fotografii i nagrał wideo, na którym Omelczenko wykonuje narodowy taniec ukraiński hopak.

Po tej ekspedycji Omelczenko stał się członkiem brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Geograficznego. Podróżnikom zorganizowano uroczyste przyjęcie w pałacu królewskim i wręczono nagrody. Anton Omelczenko został jednym z pierwszych Ukraińców, którzy byli nagrodzeni przez króla Wielkiej Brytanii Jerzego V i otrzymali dożywotnią emeryturę. Jednak w 1927 roku stosunki dyplomatyczne między ZSRR i Wielką Brytanią zostały zerwane, więc zaprzestano wypłacania emerytury.

Niemalże od razu po zakończeniu ekspedycji Omelczenko powrócił do ojczyzny i wziął udział w I wojnie światowej. Po zakończeniu działań wojennych, powrócił do rodzinnej wsi i zaczął pracę jako listonosz. W 1932 roku zginął od uderzenia pioruna w pobliżu jego domu.

Na cześć Antona Omelczenka nazwano zatokę na Wybrzeżu Oatesa, którą odkryli brytyjscy badacze w 1958 roku. Także z okazji stulecia ekspedycji antarktycznej w 2012 roku jego imieniem nazwano skałę na Wyspie Rossa na północnym wybrzeżu Ziemi Wiktorii we Wschodniej Antarktydzie.

Jego wnuk Wiktor Omelczenko brał udział w VI, IX i XI ukraińskiej antarktycznej ekspedycji, a prawnuk Anton także w XX i XXIV. Wiktor wziął ze sobą na Antarktydę grudkę ziemi z grobu dziadka, a jemu natomiast przywiózł stamtąd kamień, z którego wykonano pamiątkową płaskorzeźbę „Antarktyda”.

Wasyl Jeroszenko

Urodził się w 1890 roku w słobodzie (osadzie ukraińskiej) Obuchiwka na Słobożańszczyźnie (obecnie miejscowość znajduje się w Federacji Rosyjskiej) w rodzinie chłopskiej. W wieku czterech lat stracił wzrok z powodu choroby. Znany jako pisarz, podróżnik, badacz krajów Wschodu i językoznawca. Posługiwał się językiem ukraińskim, rosyjskim, angielskim, esperanto, turkmeńskim oraz japońskim.

Utwory Wasyla Jeroszenki wydawano w języku angielskim w Londynie: wydrukowano serię jego bajek i opublikowano poezję w czasopismach. Pisał także teksty po japońsku. Jego nowelę „Opowieść papierowej latarni” z 1916 roku wydrukowano w tokijskim czasopiśmie. W 1953 roku jego bajki ukazały się w wielotomowej „Bibliotece Literatury Dziecięcej w Japonii”. A w 1956 roku japoński badacz Ichiro Takasugi wydał książkę „Niewidomy poeta Erosienko” (nazwisko zmieniono odpowiednio do norm języka japońskiego) już o samym ukraińskim autorze.

Jeroszenko mieszkał w różnych zakątkach świata: Francji, Anglii, Syjamie (obecnie Tajlandia), Birmie (współcześnie Mjanma), Indiach, Chinach, na Czukotce i w Azji Środkowej. Jednak połowę życia spędził w samej Japonii. Portret Jeroszenki autorstwa znanego artysty Tsune Nakamura, który obecnie znajduje się w Tokijskim Muzeum Sztuki Współczesnej, wszedł do historii sztuki okresu Taishō. Chiński literaturoznawca Ge Baoquan wydał książkę „Lu Xun i Jeroszenko”. W Ukrainie od 2007 roku działa fundacja charytatywna „Espero” imienia Wasyla Jeroszenki, która promuje twórcze dziedzictwo pisarza i podtrzymuje ruch esperancki.

Sofija Jabłońska

Urodziła się w 1907 roku we wsi Hermanów (obecnie Tarasiwka) w Galicji w rodzinie kapłana. Była reporterką, dziennikarką, przez 30 lat publikowała w galicyjskich czasopismach historie ze swoich podróży.

Sofija studiowała sztuki sceniczne w ojczyźnie, a w 1927 roku pojechała do Paryża, aby zostać aktorką. Na początku pracowała jako modelka, uczyła się tworzenia filmów dokumentalnych, a następnie dostała posadę reporterki filmowej. W tym okresie przyjaźniła się z ukraińskim pisarzem, podróżnikiem i orientalistą Stepanem Lewińskim. Oprócz tego, w środowisku francuskich artystów, w którym obracała się Jabłońska, tematem na czasie stały się podróże do egzotycznych krajów. Właśnie w ten sposób otoczenie natchnęło Ukrainkę do wyruszenia w podróż po świecie.

Pierwsza podróż odbyła się w 1928 roku w Maroko trasą Casablanca — Marrakesz — Mogador — Tarudant — Agadir. Pod koniec marca 1929 roku Jabłońska powróciła do Paryża. Poznane zwyczaje, barwy, gościnność Berberów i swoje wrażenia opisała w książce „Czar Maroka” z 1932 roku.

W grudniu 1931 roku Ukrainka wyruszyła w podróż dookoła świata, aby stworzyć esej filmowy na zamówienie towarzystwa „Optorg Junan-Fu”. Sofija Jabłońska zwiedziła Port Said w Egipcie, Dżibuti, Cejlon (obecnie Sri Lanka), Laos, Kambodżę, prowincję Junnan w Chinach, Archipelag Malajski, wyspę Jawę, Bali, Tahiti, Australię i Nową Zelandię, a także USA i Kanadę. Była zagorzałą wielbicielką tradycyjnych strojów, w szczególności ukraińskich, stąd często przywoziła je z podróży i wykorzystywała w swoich codziennych stylizacjach.

Po podróży dookoła świata w styczniu 1935 roku powróciła do Ukrainy, gdzie organizowała spotkania twórcze, występy publiczne. W tym samym czasie podróżniczka zaczęła pisać reportaże i eseje dla miejscowych czasopism „Los Kobiecy”, „My i świat”, „W odniesieniu do” i innych.

We wrześniu 1939 roku Jabłońska wyruszyła do Indochin, a potem osiedliła się w Chinach. Poznała się tam, a wkrótce także pobrała z Jeanem Oudinem. Ukraińsko-francuskie małżeństwo miało trójkę synów. Równocześnie ten okres życia Sofiji Jabłońskiej był pełen utraty bliskich: samobójstwo ojca, który dowiedział się o sowieckiej okupacji, śmierć bliskiego przyjaciela Stepana Lewińskiego, siostry Olhy i matki.

W 1946 roku rodzina przeprowadziła się do Paryża. Po śmierci męża w 1955 roku kobieta wyjechała na wyspę Île de Noirmoutier we Francji. Rozpoczęła tam naukę architektury i designu, wybudowała willę w wandejskim stylu. Zdobyte doświadczenie pozwoliło jej dalej zajmować się tym profesjonalnie. Jednemu z jej projektów lokalna komisja architektów nadała status wartości artystycznej wyspy.

Jabłońska zaczęła także współpracę z ukraińską poetką Martą Kalitowską, co było impulsem do wznowienia twórczości literackiej. W tym czasie napisała powieść wspomnieniową „Rozmowa z ojcem”, w której opowiadała o swoim dzieciństwie w Ukrainie.

Życie podróżniczki zakończyło się 4 lutego 1971 roku w katastrofie drogowej w drodze do wydawnictwa, gdzie wiozła nowy rękopis „Dwie miary — dwie wagi”. Rok później książkę w języku ukraińskim opublikowała Marta Kalitowska. Także uporządkowała, przetłumaczyła i wydała szereg dzieł Sofiji Jabłońskiej w języku francuskim, w tym „Mon enfance en Ukraine” (z fr. — „Moje dzieciństwo w Ukrainie”).

Jewhen Fedynskyj

Urodził się w 1920 roku w Stanisławowie (obecnie Iwano-Frankiwsk) w Galicji. Był podróżnikiem, poliglotą i pierwszym Ukraińcem, który dostał się na północ Brazylii i opisał miejscowe plemiona.

Jewhen razem z braćmi był wychowywany w duchu ukraińskim. Chłopcy byli aktywni społecznie, należeli do ukraińskiej skautowej organizacji „Plast”, a później dołączyli do Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN). Podczas II wojny światowej, z powodu działalności patriotycznej Jewhena, trafili do batalionu karnego. Jednak udało mu się uciec i dostać się do Wiednia, który również był okupowany przez władze radzieckie. Tam zwerbowano go do służby w NKWD na stanowisko tłumacza.

Później udało mu się uciec do Brazylii, gdzie dostał propozycję władz lokalnych, żeby przez dwa lata mieszkać w dżungli razem z plemieniem indiańskim i nauczyć się ich języka. Seria listów z tego okresu jego życia ukazała się w nowojorskiej gazecie pod pseudonimem Mykoła Bukowyj, choć w Brazylii nazywał się Roberto Tamara. Ponadto pisał listy do ukraińskiej prasy emigracyjnej.

Następnie Fedynskyj osiadł w Rio de Janeiro, gdzie pracował w dziedzinie ochrony przyrody w rezerwacie Tiżuka. Odbył dwa 1000-kilometrowe spacery wzdłuż północno-wschodniego wybrzeża. Niestety, wkrótce po drugim takim spacerze zmarł.

Historia ukraińskich podróżników końca XVIII i XX wieku jest przekonującym dowodem na to, że Ukraina zawsze miała ludzi zdolnych i wykształconych. Ci niezłomni poszukiwacze przygód, eksplorujący nieznane krainy, przynieśli światu nową wiedzę geograficzną, poszerzyli wyobrażenie o żyjących tam ludach i ich cechach kulturowych.

Jednak ukraińscy podróżnicy zawsze musieli borykać się z problemem zawłaszczenia swoich osiągnięć najpierw przez Imperium Rosyjskie, a następnie przez ZSRR. Rosja próbowała przywłaszczyć sobie sukcesy i zasługi ukraińskich podróżników, wymazując ich wkład w kulturę światową i postęp naukowy jako Ukraińców. Jest to przykładem kolejnej próby zmniejszenia znaczenia Ukrainy i narodu ukraińskiego.