Ρεσετήλιβκα. Αποκατάσταση της ύφανσης χαλιών

Για αιώνες, η Ρεσετήλιβκα βρισκόταν στη δίνη ιστορικών γεγονότων. Σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, η πόλη ήταν υποδουλωμένη στους Πολωνούς, τους Ρώσους, τους Ουκρανούς Κοζάκους. Κατά τη διάρκεια της εποχής του Χμελνίτσκι, το δέκατο έβδομο αιώνα, η Ρεσετήλιβκα ήταν μια πόλη όπου στρατοπέδευε ένας λόχος κοζάκων.

Από την αρχαιότητα αναπτύχθηκαν έντονα διάφορες εμπορικές συναλλαγές χειροτεχνίας και βιοτεχνίας, το εμπόριο και πραγματοποιούνταν μεγάλες εκθέσεις. Οι χειροτέχνες πωλούσαν υφαντά, κεντημένα ρούχα και χαλιά.

Η ύφανση των χαλιών, ως καλλιτεχνική δημιουργία, κέρδισε δημοτικότητα ακόμη και κατά τη διάρκεια της εποχής των Ρως του Κίεβου. Σήμερα η ταπητουργία είναι σπάνια τέχνη, η οποία αναπτύσσεται μόνο στα ιστορικά κέντρα της ύφανσης χαλιών στην Ουκρανία. Ανάμεσά τους είναι και η Ρεσετήλιβκα

Για πολύ καιρό η λαϊκή τέχνη υπήρχε εδώ ως μορφή οικιακής δραστηριότητας. Ωστόσο, το 1905 δημιουργήθηκε στην Ρεσετήλιβκα ένα εργαστήριο ύφανσης, το οποίο αργότερα μετατράπηκε σε συνεταιρισμό. Για την επαγγελματική κατάρτιση των νέων χειροτεχνών, άνοιξε το 1937 στη Ρεσετήλιβκα μια σχολή τέχνης, η οποία υπάρχει έως σήμερα.

Το 1960 ο συνεταιρισμός βιομηχανοποιήθηκε και μετατράπηκε στο Εργοστάσιο Κλάρα Τσέτκιν. Στα παραγωγικά τμήματα, οι ταπισερί γίνονταν κατά παραγγελία, όπως επίσης και χαλιά με λουλουδένια και γεωμετρικά στολίδια, καλύμματα, μοκέτες διαδρόμου και πολλά άλλα.

Στην Ρεσετήλιβκα έρχονταν καλλιτέχνες από διάφορα μέρη της ΕΣΣΔ. Εδώ ήταν δυνατό όχι μόνο να αδράξουν την εμπειρία των τοπικών χειροτεχνών και τις εμπνεύσεις από της ομορφιές της περιοχής της Πολτάβα, αλλά και να παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, επειδή υπήρχε αρκετή δουλειά στο εργοστάσιο και στη σχολή τέχνης.

Αυτό συνέβη στον Ευγένι και τη Λαρίσα Πιλιούγχιν. Το ταλαντούχο ζευγάρι προσκλήθηκε να διδάξει στο κολέγιο ως δύο ειδικοί στον τομέα της λαϊκής τέχνης. Η Λαρίσα υπενθυμίζει ότι κάποτε θέλησε να εργαστεί στο εργοστάσιο, αλλά ο διευθυντής της εταιρείας το αρνήθηκε:

— Είπε: «Όλα πλέον πεθαίνουν», θυμάται η γυναίκα. – Πώς πεθαίνουν; Πρέπει να τα αποκαταστήσουμε! Και λέει: «Ξέρεις, πόσο καιρό χρειάζεται για αποκατάσταση; Πενήντα χρόνια». Έτσι κατέρρευσε, παρέμειναν μόνο τα τούβλα στους τοίχους. Ό,τι ήταν ξύλινο λεηλατήθηκε και ξηλώθηκε. Τους ζητήσαμε: «Δώστε τις μηχανές στους τεχνίτες, πουλήστε τις, θα τις αγοράσουν». Όχι, απλώς τις είχαν κάψει. Έτσι πέθανε η τέχνη.

Το περίφημο ταπητουργείο έκλεισε το 2005. Ο Σεργχίι Κολίντσενκο δημιούργησε το εργαστήρι χειροτεχνίας «Σολομίγια» με τη συλλογή ορισμένων υφαντών χαλιών. Τώρα στο εργαστήριο υπάρχουν 11 εργαζόμενοι που εκτελούν διάφορα έργα τέχνης όχι μόνο για τους Ουκρανούς πελάτες αλλά και για εξαγωγή.

Στο εργαστήριο υπάρχουν ξεχωριστά τμήματα χειροτεχνίας και μηχανημάτων κεντήματος, ύφανσης. Πρόσφατα, προστέθηκε άλλη μια μονάδα με ψηφιακά μηχανήματα κεντήματος – τώρα τα ίδια τα μηχανήματα αναπαράγουν το μοτίβο στο ύφασμα σύμφωνα με το πρότυπο.

Μεταξύ των ταπητοδημιουργών υπάρχουν «συγγραφείς» και «εκτελεστές», όπως συνηθίζουν να αστειεύονται οι εργαζόμενοι του εργαστηρίου. Υπάρχουν καλλιτέχνες που δημιουργούν σκίτσα έργων και τεχνίτες που απλώς υφαίνουν. Κατά κύριο λόγο φτιάχνουν ταπισερί, ή κατασκευάζουν σουβενίρ, ανάλογα με τη ζήτηση.

Τώρα οι εργαζόμενοι του εργαστηρίου αναπτύσσουν τη δραστηριότητα «Διατηρήστε τις παραδόσεις – δημιουργήστε το μέλλον», ο απώτερος στόχος της οποίας είναι να δημιουργηθεί ένα κέντρο δημιουργικών τεχνών. Στο κέντρο, οι νέοι θα μάθουν τα μυστικά της ύφανσης χαλιών και θα εκθέτουν τα προϊόντα της λαϊκής τέχνης της περιοχής Πολτάβα. Στη συνέχεια, το κέντρο θα πρέπει να γίνει μίνι-μουσείο και τουριστικό αξιοθέατο της Ρεσετήλιβκα. Ο ιδιοκτήτης του εργαστηρίου, ο Σεργκέι Κολιντσένκο, συγκεντρώνει φιλανθρωπικές συνδρομές για την πρωτοβουλία αυτή:

— Αν καταφέρουμε να υλοποιήσουμε το έργο, η μοναδική λαϊκή τέχνη θα σωθεί από την εξαφάνιση.

Σήμερα έχουν μείνει ελάχιστοι ενεργοί ταπητουργοί σε όλη τη χώρα. Ένας από τους λόγους είναι η έλλειψη ζήτησης προϊόντων . Η Όλγα Πιλούγχινα, μικρή κόρη της Λαρίσας και του Ευγένι, αναφέρει άλλο ένα πρόβλημα, την έλλειψη πρώτων υλών άριστης ποιότητας ουκρανικής παραγωγής

Το εισαγόμενο μαλλί από τη Νέα Ζηλανδία είναι φυσικά ποιοτικό, αλλά πολύ ακριβό. Το εγχώριο, το ουκρανικό μας, είναι συχνά χονδροειδές, άγριο στην υφή, καμιά φορά αγκαθώδες.

Στη Ρεσετήλιβκα, υπήρχε η δική μας, γνωστή σε όλη την Ουκρανία, φυλή λεπτόμαλλων προβάτων. Και τώρα αυτή η φυλή δεν υπάρχει καθόλου, δε σώθηκε.

Όταν το δικό τους ποιοτικό μαλλί ήταν ακόμα άφθονο, η ύφανση των χαλιών στη Ρεσετήλιβκα εξελίχθηκε ταχέως. Το να φτιάξεις έναν αργαλειό δεν είναι δύσκολο, γι αυτό υπήρχαν σχεδόν σε κάθε σπίτι, λέει η Όλγα. Συχνά τα χαλιά που ύφαιναν στα σπίτια ήταν αντιγραφές μοτίβων από εργοστασιακά χαλιά ή εφημερίδες.

Συχνά τα εργοστασιακά χαλιά επαναλαμβανόταν από τους ταπητουργούς σε σπίτια. Τώρα στη Ρεσετήλιβκα υπάρχουν πολλά κέντρα ύφανσης. Το πιο διάσημο μεταξύ τους είναι: ένα καλλιτεχνικό εργαστήρι χειροτεχνιών «Σολομίγια».

οι Πιλιούγχιν

Η οικογένεια Πιλούγχιν μένει στην Ρεσιτήλιβκα πάνω από 45 χρόνια. Η Λαρίσα και ο Ευγένι με τη μικρή κόρη τους Νατάλια μετακόμισαν στην περιοχή της Πολτάβα μετά την αποφοίτησή τους από τη Σχολή Τεχνών και Βιοτεχνίας Καλίνιν της Μόσχας.

Η Λαρίσα σπούδασε «καλλιτεχνικό κέντημα και παραγωγή δαντέλας». Την αγάπη για το κέντημα την πήρε από τη μητέρα της. Η γυναίκα υπενθυμίζει ότι τότε στη μόδα ήταν τα έργα «σε καμβά» και σταυροβελονιά. Δεν υπήρχαν άλλες τεχνικές. Έτσι, η Λαρίσα αποφάσισε να μάθει να δουλεύει τα κεντήματα επαγγελματικά.

Την ίδια χρονιά, ο Ευγένι γράφτηκε στη σχολή. Ήθελε πραγματικά να σπουδάσει στο τμήμα ταπητουργίας. Στην αρχή, δεν ήθελαν να δεχτούν το νεαρό Ουκρανό επειδή εκείνη την εποχή προετοίμαζαν ειδικούς για την Κεντρική Ασία. Αντ ‘αυτού, πρόσφεραν μια θέση στον Ευγένι στο τμήμα κεντήματος.

— Όταν ήρθε η επιστολή ότι έγινε δεκτός στην σχολή την έκρυψε από τους γονείς του, επειδή εκεί έγραφε ότι προσκάλεσαν την «Ευγενία» για σπουδές. Και αυτός πήγε να σπουδάσει. Έφτασε εκεί: όλα είναι καλά, η πρακτική αρχίζει, ο καθηγητής μπαίνει στην τάξη και βλέπει έναν αγόρι ανάμεσα στα κορίτσια. «Πώς και έτσι!», ρωτάει. – «Τι είσαι εσύ; – δεν είσαι κορίτσι;!» Και έτσι γρήγορα πήρε μεταγραφή στην ταπητουργία, ώστε να μην νιώθουν άβολα όλοι τους, γελάει η Όλγα.

Τώρα ο Ευγένι είναι καλλιτέχνης και τιμημένος καθηγητής της λαϊκής τέχνης της Ουκρανίας στην ύφανση χαλιών. Οι Λαρίσα, Ναταλία και Όλγα είναι μέλη της Εθνικής Ένωσης Καλλιτεχνών της Ουκρανίας και της Ένωσης Χειροτεχνών Λαϊκής Τέχνης.

Η Λαρίσα λέει ότι στην οικογένεια Πιλιούγχιν υπήρξαν δεκατέσσερις καλλιτέχνες.

Πριν από τη μετακόμιση, η Λαρίσα δεν είχε καμία σχέση με την περιοχή Πολτάβα. Είναι γεννημένη στη Ρωσία.Ο Ευγένι κατάγεται από την επαρχία της Ζαπορίζια. , Ήταν πιο εξοικειωμένος με την τοποθεσία, επειδή ήταν στην Ρεσετήλιβκα όταν δούλευε τη διπλωματική του εργασία σχετικά με την ύφανση χαλιών.

Στην περιοχή Πολτάβα, η Λαρίσα ενδιαφέρθηκε πολύ για τα ουκρανικά στολίδια και τα εθνικά σύμβολα. Μάθαινε από τους ντόπιους χειροτέχνες και χρησιμοποιούσε τις νέες δεξιότητες που αποκτούσε στα έργα της.

Σχετικά με τον αυτοπροσδιορισμό, η Λάρισα Πιλιούγχινα λέει:

— Μου λένε: «Ξέχασες ποια είσαι;» Γιατί να ξεχάσω! Τι να κάνω με τα παιδιά μου που γεννήθηκαν εδώ; Τι είναι αυτοί: Ρώσοι ή Ουκρανοί; Προφανώς, Ουκρανοί. Και αν είχα ζήσει στη Ρωσία για δεκαεννιά χρόνια, και έπειτα εδώ από το 1973, τι είμαι εγώ; Φυσικά, σε μεγαλύτερο βαθμό είμαι Ουκρανή, και όχι Ρωσίδα.

Στην περιοχή Πολτάβα, η Λαρίσα συναντήθηκε με πολλές γυναίκες που κεντούσαν, από τις οποίες πήρε νέες γνώσεις και τεχνικές. Εξομολογείται πως ο τρόπος κεντήματος «λευκό σε λευκό» ήταν ο πιο εντυπωσιακός. Αυτή η τεχνική, σύμφωνα με τη Λαρίσα, είναι μια πραγματική πολιτιστική κληρονομιά της Πολτάβα.

— Μου ήταν εύκολο να μελετώ τις ουκρανικές τεχνικές. Επειδή κάποιες είναι παρόμοιες, κάποιες δεν είναι παρόμοιες και κάποιες εντελώς διαφορετικές. Και δεν ντρεπόμουν, ρωτούσα, τους έκανα ανάκριση – πώς και τι. Καθόμουν μόνη μου και έφτιαχνα, γιατί πώς αλλιώς; Αφού ανακατευόμουν με το λαϊκό ουκρανικό στολίδι, ολοκλήρωνα ήδη όχι ρωσικά, αλλά ουκρανικά έργα τέχνης.

Η μεγάλη κόρη της Λαρίσας και του Ευγένι, η Ναταλία, ασχολείται με την ύφανση χαλιών και την κατασκευή παραδοσιακών παιχνιδιών: κούκλες-φυλακτά μότανκα. Επιπλέον, η Ναταλία είναι ερευνήτρια στο Μουσείο Τέχνης της Πολτάβα και στην πινακοθήκη Νικολάι Γιαροσένκο.

Η μικρή τους κόρη, η Όλγα, γεννήθηκε στην περιοχή Πολτάβα. Στα παιδικά της χρόνια ενδιαφέρθηκε για τα κεντήματα. Το κορίτσι περνούσε πολύ ώρα στα ταπητουργεία παίζοντας, υφαίνοντας, κεντώντας.

Όταν η Όλγα έκλεισε τα 12 της, η Ναταλία της είπε: «Λοιπόν, αρκετά έπαιξες, ας πάρουμε το θέμα σοβαρά.» Η μεγαλύτερη αδελφή της Όλγας της έδειξε πώς να κρατάει σωστά τα χέρια, της δίδαξε αρκετές τεχνικές και σύντομα τα κορίτσια άρχισαν να δουλεύουν μαζί με μεγάλα χαλιά. Η Όλγα θυμάται εκείνες τις εποχές:

— Καθόμασταν μαζί, η μία δίπλα στην άλλη. Έτσι έκανα εξάσκηση. Έκλαιγα από την αρχή, γιατί αυτή (η Ναταλία, δηλαδή) τελείωνε την δουλειά της και έφευγε. Εγώ όμως έπρεπε να τα κάνω όλα γρήγορα, τρέχοντας, μέχρι τη σημαδεμένη γραμμή, γιατί την άλλη μέρα θα ήταν ακόμη περισσότερα. Και η πλάτη μου πονούσε και τα δάχτυλά μου μάτωναν – ήταν τα πάντα. Αλλά δεν είχα ούτε μια αμφιβολία για αυτό που χρειαζόμουν.

Στην ηλικία των 14 ετών, η Όλγα ήξερε ήδη να πλέκει επαγγελματικά. Όταν προέκυψε το δίλλημα σχετικά με την επιλογή ειδικότητας, το κορίτσι αποφάσισε να μάθει κάτι νέο και μπήκε στο τμήμα του χειροποίητου κεντήματος στη σχολή τέχνης της Ρεσετήλιβκα. Στη συνέχεια σπούδασε κεραμική στο Εθνικό Πολυτεχνείο Γιούρι Κονδρατιούκ της Πολτάβα. Τώρα ασχολείται επαγγελματικά με την ύφανση χαλιών και άλλων ειδών παραδοσιακής τέχνης.

Η οικογένεια Πιλιούγχιν ζει από τις δημιουργίες της

Η τέχνη είναι το κύριο καθήκον της οικογένειας Πιλιούγχιν. Κάποτε ο Ευγένι βοήθησε τις κόρες του να δημιουργήσουν σχέδια για χαλιά, τώρα έχουν ένα διάσημο οικογενειακό δημιουργικό εργαστήριο, όπου κάθε δημιουργός έχει τη δική του καλλιτεχνική προσωπικότητα:

— Τα παιδικά μου χρόνια στεναχωριόμουν πολύ όταν ο πατέρας μού συμπλήρωνε τις δημιουργίες», γελάει η Όλγα. – Άφηνα κάτι στο εργαστήριο μισοτελειωμένο κι έφευγα. Την επόμενη μέρα ερχόμουν, και εκείνος δεν μπορούσε να αντισταθεί, κάτι είχε ζωγραφίζει εκεί. Τώρα συμβουλεύουμε ο ένας τον άλλον, κάτι μου λέει εκείνος, κάτι του λέω εγώ. Όλοι έχουν στιγμές δημιουργικής κρίσης και είναι καλό που δεν είμαστε εδώ μοναχοί, αλλά εργαζόμαστε μαζί. Πάντα υπάρχει κάποιος να συμβουλευτείς.

Η Όλγα είναι πεπεισμένη πως αξίζει να ασχοληθεί κάποιος με την τέχνη μόνο όταν νιώθει την εσωτερική ανάγκη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε εργασία γίνεται πολύ αργά, γιατί το πιο σημαντικό πράγμα για τους Πιλιούγχιν είναι η καλλιτεχνική πλευρά του έργου:

— Αν το κάνετε και αμέσως σκέφτεστε τα χρήματα, δεν θα είναι το ίδιο. Μη σκέφτεστε τα χρήματα, σκεφτείτε μόνο την τέχνη, κι εάν φέρνει και χρήματα, τόσο το καλύτερο.

Γέννηση ενός χαλιού

Το χειροποίητο χαλί δεν είναι μόνο ένα διακοσμητικό στοιχείο. Κάθε έργο είναι ένα ξεχωριστό και πρωτότυπο δείγμα της λαϊκής τέχνης και του στυλ του δημιουργού του. Για τους Πιλιούγχιν, η ταπητουργία είναι πάνω απ ‘όλα τέχνη. Η Όλγα λέει ότι η δημιουργία του κάθε χαλιού απαιτεί πολύ χρόνο, προσπάθεια και αγάπη:

— Το εργοστασιακό πρότυπο είναι δέκα εκατοστά υφασμένου χαλιού την ημέρα. Εκεί απλώς κυνηγάνε το μήκος χωρίς να σκεφτούν την καλλιτεχνική πλευρά. Στα δικά μου, αν κοιτάξετε, κάθε τι είναι ένα έργο τέχνης που αποτελείται από περισσότερες από εκατό αποχρώσεις.

Η διαδικασία δημιουργίας ενός χαλιού είναι αρκετά ενδιαφέρουσα. Η Όλγα λέει πως όταν υπάρχει μια ιδέα, θα πρέπει αμέσως να μεταφέρεται στο χαρτί ως σκίτσο. Στη συνέχεια, το σκίτσο μεταφέρεται με μπογιές σε σχέδιο εργασίας πλήρους μεγέθους – έτσι θα γίνει μελλοντικό χαλί. Η ζωγραφισμένη εικόνα τοποθετείται πίσω από τα νήματα της βάσης, έτσι ώστε να είναι σαφές στον καλλιτέχνη που θα το αναπαράγει, πού και τι αποχρώσεις χρειάζεται το συγκεκριμένο κομμάτι του έργου.

Η Όλγα λέει ότι μερικές φορές οι ιδέες των έργων έρχονται αυθόρμητα. Αυτές οι ιδέες απαιτούν σύντομη αναπαραγωγή, διαφορετικά μπορεί να χαθεί η έμπνευση. Παράλληλα, η γυναίκα μπορεί να κάνει κάποια άλλη εργασία, όμως για κάθε χαλί πρέπει να υπάρχει διάθεση.

Οι θεματικές παραγωγές απαιτούν περισσότερο χρόνο για να υλοποιηθούν. Η Όλγα έχει αρκετούς καμβάδες με στολίδια της Τριπίλια. Εμπνεύστηκε το θέμα της Τριπίλια μελετώντας την κεραμική της Τριπίλια. Η Όλγα επίσης ενδιαφέρθηκε για τις εποχές των Ρως του Κιέβου, μελέτησε αρχιτεκτονική, διακόσμηση, ζωγραφική, τοιχογραφίες και άλλα παρόμοια. Η γυναίκα υποστηρίζει πως όταν αρχίσετε να νιώθετε τις ιδιαιτερότητες και την αυθεντικότητα μιας συγκεκριμένης περιόδου, τότε οι συνθέσεις δημιουργούνται από μόνες τους:

— Τα έργα αυτά είναι πλέον πνευματική εργασία. Δεν είναι μαζεμένα κομμάτι-κομμάτι, για παράδειγμα, από διάφορα σχέδια, μοτίβα, λεπτομέρειες. Δηλαδή, δεν είναι ένα κολάζ. Τώρα δημιουργώ χαλιά με θέμα το κοζάκικο μπαρόκ. Προσπαθώ να μεταφέρω το πνεύμα του, αλλά τίποτα σαν αυτό δεν υπήρξε.

Η Όλγα ξεκίνησε το θέμα του κοζάκικου μπαρόκ των Κοζάκων με το χαλί Χέτμανσκι, το οποίο δημιουργήθηκε το 2014 με τη χορηγία του Προέδρου της Ουκρανίας. Η εποχή του κοζάκικου μπαρόκ είναι γνωστή για την ακμή της ταπητουργίας, διότι η κοινωνική ελίτ των Κοζάκων, υποστήριξε τα εργαστήρια χαλιών και προώθησε την ανάπτυξή τους. Εκείνη την εποχή δημιουργήθηκαν πολλά διακοσμητικά χαλιά. Τα περισσότερα από αυτά ήταν σε μαύρο ή χρυσό φόντο.

— Δημιούργησα ένα ελαφρύ, γεμάτο, πλούσιο διακοσμητικό χαλί. Ήθελα να μεταφέρω όλη την πολυτέλεια, την ακμή εκείνης της περιόδου. Ολοκληρώθηκε μια καλή δουλειά (σημ: το χαλί των Χέτμαν) και αποφάσισα να συνεχίσω αυτό το θέμα. Το χαλί «των Κοζάκων» είναι το τρίτο έργο της σειράς.

Τα διακοσμητικά έργα απαιτούν επίσης περισσότερο χρόνο και συγκέντρωση, λέει η Όλγα. Κάθε λεπτομέρεια ενός τέτοιου έργου θέλει προσεκτική σκέψη, κάθε μορφή (λουλούδι, πτηνό, φύλλο…) αναπτύσσεται, δεν πρέπει να επικαλύπτονται μεταξύ τους και χρειάζονται το δικό τους χώρο. Όλα τα στοιχεία πρέπει να αρχίσουν να συνεργάζονται μαζί ως ενιαία μονάδα:

Είναι σαν ένας μηχανισμός, σαν ένας οργανισμός, όπου κάθε κομμάτι πρέπει να προσαρμόζεται το ένα με το άλλο και τότε θα δουλέψουν μαζί, θα ακουστούν μαζί. Τελευταία, πιο πολύ κάνω διακοσμητικά μοτίβα, γιατί νιώθω ένα δεσμό με τους προγόνους μας. Και όταν δημιουργώ ένα τέτοιο έργο, με γεμίζει χαρά.

Μια φορά το χρόνο, στο πορτφόλιο της Όλγας αναγκαστικά εμφανίζεται ένα νέο διακοσμητικό έργο με μοτίβα. Η καλλιτέχνιδα δημιουργεί τις διακοσμητικές συνθέσεις μόνη της , βασιζόμενη στις λαϊκές παραδόσεις.

Οι αργαλειοί τους Πιλιούγχιν δεν είναι παλιοί, αλλά κατασκευάστηκαν σύμφωνα με τις παλιές αρχές: δύο μιτάρια, δύο αντιά, δύο ξυλόχτενα, στημόνι. Ολόκληρος ο σχεδιασμός αυτός μοιάζει με ένα μεγάλο πλαίσιο, πάνω τον οποίο είναι τεντωμένα τα νήματα της βάσης:

— Στα λαϊκή γλώσσα, ένας τέτοιος κατακόρυφος αργαλειός για χαλιά ονομάζεται «κρόσνα». Στην κεντρική Ουκρανία, αυτό το είδος αργαλειού ήταν το πιο διαδεδομένο. Στην κρόσνα μπορείτε να δουλέψετε με τις πιο εξελιγμένες τεχνικές, να χρησιμοποιήσετε μια ποικιλία πρώτων υλών και να δημιουργήσετε προϊόντα υψηλής ποιότητας.

Η χειροποίητη κατασκευή του χαλιού βασίζεται στη σύζευξη των νημάτων της βάσης (στημόνι) και της σαΐτας (υφάδι). Κατά τη διάρκεια της εργασίας, κάθε χέρι έχει τη δική του δουλειά: το δεξί χέρι δουλεύει το πίσω μέρος του στημονιού και το αριστερό, το μπροστινό. Η πιο περίπλοκη και πιο διαδεδομένη τεχνική στην Ουκρανία (ειδικά στην περιοχή της Πολτάβα) είναι η τεχνική «στρογγυλοποίησης» που όπου τα χρωματιστά νήματα της σαΐτας εισάγονται ελεύθερα ανάμεσα στα νήματα της βάσης, σχηματίζοντας ομαλές γραμμές.

Για τη σταθεροποίηση του υφάσματος είναι απαραίτητο το χτένι. Η Όλγα λέει ότι είναι δυνατόν να το κάνεις και με το χέρι, αλλά με ένα ξύλινο χτένι είναι καλύτερα, γιατί τα παραμένοντα άκρα των νημάτων μπορούν να κοπούν, όμως δεν θα ξετυλίγονται από το βάρος τους, επειδή θα είναι πολύ συμπιεσμένα μεταξύ τους.

Τα νήματα βάφονται από τον Ευγένι. Η οικογένεια Πιλιούγχιν αγοράζει φυσικό λευκό μαλλί προβάτου. Τα νήματα βάφονται μετά με μοντέρνα, ανθεκτικά χρώματα.

Πόσα νήματα χρειάζονται για έναν υφαντό; δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί. Πολλά εξαρτώνται από το ίδιο το σχέδιο και την ποσότητα των αποχρώσεων, εξηγεί η Όλγα.

Η ύφανση χαλιών δεν ήταν ποτέ μια φθηνή τέχνη, επειδή απαιτούσε ακριβές πρώτες ύλες και μακρόχρονη δουλειά. Τίποτα δεν έχει αλλάξει μέχρι σήμερα. Το κόστος παραγωγής αυτού του ταπισερί είναι σημαντικό.

— Ο κόσμος δε γνωρίζει πώς φτιάχνονται τα χαλιά. Συχνά, αν πρόκειται για παραδοσιακή τέχνη, τότε νομίζουν ότι είναι φτηνό, ότι είναι εύκολο. Και κανείς δεν θα σκεφτεί πόσο χρόνο, πόση δύναμη, υπομονή, πείρα χρειάζεται, κανείς δεν θα σκεφτεί και για το επίπεδο των δεξιοτήτων που απαιτούνται. Δεν μιλάμε πλέον για το υλικό. Ούτε για το πόσα πρέπει να μάθετε για να δημιουργήσετε αυτό το κομμάτι.

Η σχολή ταπητουργίας

Το καλλιτεχνικό λύκειο στην Ρεσετήλιβκα λειτουργεί πάνω από 80 χρόνια. Μέχρι το 2016 είχε την ιδιότητα του σχολείου, ωστόσο, μετά την έγκριση του νόμου περί αποκομμουνιστικοποίησης, το όνομα άλλαξε.

Για δύο χρόνια, το Λύκειο προετοιμάζει κεντητές, ταπητουργούς, ράφτες και ζωγράφους.

Οι μαθητές λυκείου είναι από διάφορες περιοχές της Ουκρανίας, μελετούν τις ιδιαιτερότητες της λαϊκής τέχνης από όλες τις περιοχές της χώρας. Οι καθηγητές διδάσκουν τη θεωρία, τα βασικά της τέχνης και δίνουν δείγματα για την πρακτική εκτέλεση καλλιτεχνικών έργων.

Η ταπητουργία διδάσκεται στο λύκειο από τον πρώην προϊστάμενο των καλλιτεχνών του εργοστασίου της Ρεσετήλιβκα, Πετρό Σεβτσούκ. Ο κύριος Πετρό διδάσκει τους μαθητές του τις τεχνικές ύφανσης και εξηγεί τα συγκεκριμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των παραδόσεων ύφανσης της Πολτάβα:

— Εδώ δεν υπάρχουν αντιθέσεις στα χρώματα. Είναι παστέλ. Κυριαρχούν οι φυσικές αποχρώσεις. Ήπιες, ήρεμες – σα μελωδία. Αυτά είναι τα ιστορικά χαρακτηριστικά των παραδοσιακών δημιουργημάτων της Πολτάβα που οι σύγχρονοι χειροτέχνες προσπαθούν να διατηρήσουν.

Ο Πετρό λέει πως ανησυχεί για το μέλλον των μαθητών του. Λέει ότι η ταπητουργία θέλει πολλά χρήματα και δεν υπάρχουν πάντοτε αρκετοί πόροι για να μετατρέπονται τα σκίτσα σε χαλί. Μετά το κλείσιμο του εργοστασίου στην Ρεσετήλιβκα, είναι δύσκολο για τους νέους τεχνίτες να βρουν δουλειά σύμφωνα με την ειδικότητά τους, καθώς στην Ουκρανία υπάρχουν ελάχιστες ταπητουργικές επιχειρήσεις. Ακόμη και σε εργαστήρια της Ρεσετήλιβκα δεν επιτρέπουν άμεση εργασία σε αποφοίτους του λυκείου. Ο διευθυντής του εργαστηρίου εξήγησε ότι χρειάζεται αρκετός χρόνος μέχρι οι μαθητές «να ξετρίψουν τα χέρια τους».

— Δε γίνεται να πραγματοποιηθεί κάθε ιδέα, δεν υπάρχουν χρήματα. Στο εργοστάσιο ήταν πιο εύκολο, δημιουργούσαμε εκεί αφού ήταν η δουλειά μας και το κάναμε αμέσως, λέει ο Πετρό. – Δεν έβαζες τα δικά σου χρήματα. Το έργο θεωρούνταν του εργοστασίου, αλλά το έκανες και το άφηνες στον κόσμο. Και εδώ, για να αφήσεις κάτι στον κόσμο, ήδη χρειάζεται τα χρήματά σου. Και αυτόν τον καιρό δεν υπάρχουν πάντα.

Δε γίνεται να πραγματοποιηθεί κάθε ιδέα, δεν υπάρχουν χρήματα. Στο εργοστάσιο ήταν πιο εύκολο, δημιουργούσαμε εκεί αφού ήταν η δουλειά μας και το κάναμε αμέσως, λέει ο Πετρό. – Δεν έβαζες τα δικά σου χρήματα. Το έργο θεωρούνταν του εργοστασίου, αλλά το έκανες και το άφηνες στον κόσμο. Και εδώ, για να αφήσεις κάτι στον κόσμο, ήδη χρειάζεται τα χρήματά σου. Και αυτόν τον καιρό δεν υπάρχουν πάντα.

Η Όλγα λέει πως τώρα στο καλλιτεχνικό λύκειο τα παιδιά διδάσκονται την τέχνη, αλλά στην καλλιτεχνική πλευρά του επαγγέλματος δίνεται ελάχιστη προσοχή.

Εάν η μελλοντική δημιουργία θα είναι έργο τέχνης ή κιτς εξαρτάται από τον εσωτερικό κόσμο του καλλιτέχνη, από την εκπαίδευσή του και από τις προτεραιότητές του, εξηγεί η Όλγα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δύο τεχνίτες, χρησιμοποιώντας πανομοιότυπα νήματα και βαφές, παράγουν εντελώς διαφορετικά έργα. Οι συνεχείς προσπάθειες των επιχειρήσεων να αυξήσουν την παραγωγικότητα της εργασίας με γνώμονα τη μηχανοποίηση και τη μείωση της ποικιλίας οδηγεί σε απλοποίηση των συνθέσεων, εξασθένιση του χρωματισμού. Τα προϊόντα αυτά επικεντρώνονται αποκλειστικά στη ζήτηση.

Η Όλγα έχει επίσης νεαρούς μαθητές, στους οποίους διδάσκει σχέδιο και ύφανση. Τώρα διδάσκει 12 μαθητές σε τρεις ομάδες:

— Δεν μπορώ να αντέξω πλέον περισσότερους, επειδή σε όλους πρέπει να δώσω τη μέγιστη προσοχή, αφού είναι μικρά παιδιά. Μόλις γυρίζω το κεφάλι, οι μπογιές είναι παντού.

Η Όλγα είναι πολύ πεπειραμένη στην απασχόληση με τα παιδιά μετά από τα 10 χρόνια διδασκαλίας στη Πολτάβα στη σχολή καλών τεχνών για παιδιά. Λέει ότι ήταν πολύ ευχάριστο να συνεργάζεται με τα παιδιά, αλλά ξόδευαν πάρα πολύ χρόνο σε εκπόνηση σχεδίων μαθήματος και άλλες «τυπικές διαδικασίες».

Γι ‘αυτό η Όλγα μεταπήδησε στην άτυπη εκπαίδευση στο εργαστήριό της. Η καλλιτέχνιδα χαίρεται που τα παιδιά έρχονται σε αυτήν στην προσχολική ηλικία:

— Είναι τόσο ειλικρινή, δεν έχουν ακόμα χαλάσει, δεν είναι περίπλοκα. Στο σχολείο υπάρχουν κάποια στερεότυπα που είναι πολύ δύσκολο να σπάσουν. Τους λέω ακόμα ότι η γάτα μπορεί να είναι μοβ, τα πουλιά μπορεί να είναι πράσινα. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως ότι ο ουρανός να είναι αναγκαστικά μπλε. Ο ουρανός μπορεί να έχει ροδακινί χρώμα, πρέπει να μεταφέρει τη διάθεση.

Η καλλιτέχνιδα ισχυρίζεται ότι η διδασκαλία της ταπητουργίας σε μικρά παιδιά είναι πρόωρη, επειδή ο συντονισμός των κινήσεων στα παιδιά δεν είναι αρκετά ανεπτυγμένος. Είναι απαραίτητο να περιμένετε ως τα 10 τους. Πρώτα πρέπει να δώσετε τα θεμέλια της ζωγραφικής, της χρωματολογίας, της σύνθεσης:

— Σε αυτό το εργαστήριο παρατηρούν πως γίνεται, ενδιαφέρονται. Βλέπω τα μάτια τους να φλέγονται, να το θέλουν πραγματικά. Και μόλις δεν τους κοιτάζω, παίρνουν στα χέρια τους ένα χτένι και κάτι χτυπούν.

Ή Όλγα διδάσκει και τη νεώτερη γενιά της οικογένειας, τον οκτάχρονο γιο της Πάβλο:

— Έτσι αποφάσισε να ζωγραφίσει, ότι και τα λουλούδια φυτρώνουν, και βγαίνουν πουλιά αντί για φύλλα – δείχνει μια εικόνα του γιου του η Όλγα.

– Μέχρι στιγμής, του εξηγώ πώς μπορούν να συνδυαστούν τα χρώματα με τις αποσυνθέσεις λουλουδιών. Γνωρίζει ήδη ότι όταν δύει ο ήλιος, η γη έχει διαφορετικό χρώμα.

Η γυναίκα λέει πως είναι ευτυχής να μοιραστεί τις γνώσεις της με τις νεότερες γενιές. Πολλές από τις παιδαγωγικές δεξιότητες που απέκτησε η Όλγα είναι από τον πατέρα της, ο οποίος έχει πάνω από τριάντα χρόνια διδακτικής εμπειρίας.

Τα έργα της Όλγας είναι γνωστά στο ευρύ κοινό, γιατί συνεχώςτα εκθέτει σε εκθέσεις και σε μουσεία:

— Για παράδειγμα, το έργο μου «Κολιαδά». Ήδη πολλοί άνθρωποι το χρησιμοποιούν για καρτ ποστάλ και το επαναλαμβάνουν. Το είχα ήδη δει επανειλημμένα ως ζωγραφική στο τζάμι, και σε μπατίκ.

Η Όλγα αγαπά την ειδικότητά της. Είναι πεπεισμένη ότι δεν θα μπορούσε να ασχοληθεί με τίποτα άλλο. Η καλλιτέχνιδα αστειεύεται πως οι αμύητοι σε αυτό το θέμα, μερικές φορές λένε: «Καλά, εσείς είστε σε άλλο κόσμο! Τι γίνεται στα κεφάλια σας; Πώς μπορείτε να το κάνετε αυτό;» Ωστόσο, για την Όλγα, η δημιουργικότητά της είναι κάτι πολύ φυσικό, κάτι που είχε απορροφήσει από την παιδική της ηλικία:

— Όταν δουλεύω με τα νήματα, αισθάνομαι τέτοια αρμονία και χαρά που μπορώ να κάνω ό,τι θέλω, να ενσωματώσω την οποιαδήποτε ιδέα μου. Τα νήματα με ακούνε. Αγαπώ αυτό το υλικό και δημιουργώ το έργο μου με αγάπη.

— Δουλεύω με μεγάλη χαρά. Νιώθω δυστυχισμένη όταν για αρκετές ημέρες δεν μπορώ να έρθω στο εργαστήριο. Θέλω να κάνω κάτι, να δημιουργήσω κάτι.

Όλοι οι καλλιτέχνες πωλούν τα έργα τους. Οι Πιλιούγχιν δεν αποτελούν εξαίρεση. Η Όλγα λέει ότι τα χαλιά δεν αγοράζονται και πολύ συχνά, γιατί αυτή η ευχαρίστηση δεν είναι φθηνή:

— Φυσικά, κάθε έργο είναι σαν τα παιδιά. Όταν φεύγει κάποιο, είναι λυπηρό. Αλλά νιώθω χαρά αφού κάποιος μπορεί να έχει όμορφα συναισθήματα όταν περιεργάζεται το χαλί μου

Πώς γυρίστηκε

Ρίξτε μια ματιά στο νέο μας videoblog από την περιοχή της Πολτάβα σχετικά με το ταξίδι μας στη Ρεσετήλιβκα. Την αρχή της ιστορίας του γλύπτη Βαλέρι Ερμακόφ και την ιδέα να τον πάμε στην Ελλάδα (Δείτετο ημερολόγιο του ταξιδιού του στην Ελλάδα ); Καθώς και το πόσο θερμά μας υποδέχθηκαν στο μοναστήρι του Μγαρ.